บทความสมุนไพรสมุนไพรสำหรับใช้ลำต้นปรุงยา

พระจันทร์ครึ่งซีก


ชื่อสมุนไพร : พระจันทร์ครึ่งซีก
ชื่อเรียกอื่นๆ : บัวครึ่งซีก (ชัยนาท), ผักขี้ส้ม (สกลนคร), ปั้วใบไน้ (จีน), ปัวปีไน้, ปั้วปีไน้ (จีนแต้จิ๋ว), ป้านเปียนเหลียม และ ป้านเปียนเหลียน (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lobelia chinensis Lour.
ชื่อสามัญ : Chinese Lobelia
วงศ์ : MENISPERMACEAE



PJKS1

พระจันทร์ครึ่งซีกมักขึ้นตามที่โล่งที่ชื้นแฉะ ที่ระดับความสูงประมาณ 100-300 เมตร จากระดับน้ำทะเล ออกดอกและติดผลในช่วงประมาณเดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม ส่วนในประเทศไทยพบขึ้นกระจายแบบห่างๆ ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งต้นพบสาร Alkaloid หลายชนิด สารที่สำคัญ คือ สาร Lobeline, Lobelanine, Isobelanine, Lobelandine และยังพบสาร Amino acid, Flavonoid, Saponin จึงใช้ผสมทำเป็นยานัตถุ์ดีมาก เนื่องจากมีสรรพคุณทางยาต่างๆมากมาย ข้อห้ามใช้สำหรับผู้ที่มีอาการท้องอืด อาหารไม่ย่อย และมีอุจจาระหยาบเหลว หรือทางจีนเรียกว่า “ม้ามพร่อง” ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้

 PJKS2

ลักษณะสมุนไพร :
พระจันทร์ครึ่งซีกเป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็กคล้ายหญ้า ลำต้นมักทอดเลื้อยไปตามพื้นผิวดิน ชูส่วนยอดขึ้น ลำต้นมีความสูงได้ประมาณ 5-20 เซนติเมตร สีเขียวหรือสีแดงอมเขียว ผิวเรียบเป็นมัน มีลักษณะเรียวเล็กและมีข้อ ตามข้อของลำต้นจะมีใบ หรือกิ่งออกสลับกัน ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ รูปหอก รูปขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบตัด กลม ส่วนขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อยมนตื้นๆ แบบห่างๆ เกือบเรียบ หลังใบและท้องใบเรียบเกลี้ยงเป็นมัน ก้านใบสั้นมากหรือไม่มีก้านใบ ดอกเดี่ยวๆ ตามซอกใบ ดอกเป็นสีม่วงอ่อนหรือสีขาว กลีบดอกมี 5 กลีบ รูปรียาว ปลายกลีบดอกแหลม เรียงกันเป็นครึ่งวงกลม โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด แต่หลอดดอกแยกผ่าออก ทำให้กลีบดอกเรียงตัวกันอยู่เพียงด้านเดียว หลอดดอกด้านนอกมีขนสีขาว กลีบเลี้ยงสีเขียวอมม่วงมี 5 กลีบ ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน มีขนเล็กน้อย และมีเกสรเพศเมีย 1 อัน ก้านชูเกสรเพศเมียสั้น ปลายแยกเป็น 2 แฉก รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี 2 ห้อง เมื่อดอกบานกลีบดอกจะแยกไปทางเดียวดูคล้ายเป็นดอกบัวครึ่งซีก ผลพบได้ในบริเวณดอก ผลมีขนาดเล็ก ยาวประมาณ 4-6 มิลลิเมตร ผลเมื่อแห้งและแตกออกได้ ภายในมีเมล็ดมาก ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปรีแบน

 PJKS3

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ต้นสด
สรรพคุณทางยา :

  1. ต้นสด ลดไข้ แก้หอบหืด บำรุงปอด แก้อาเจียนเป็นเลือด วัณโรค ปอดพิการอักเสบ ทอนซิลอักเสบ เจ็บคอ ตาแดง ไส้ติ่งอักเสบ ลำไส้อักเสบ บิด ขับปัสสาวะ (เพื่อลดอาการบวมจากไตอักเสบ) ท้องมาน (เนื่องจากพยาธิใบไม้ในเลือดและดีซ่าน) ยาแก้มะเร็ง กระเพาะอาหาร หรือที่ทวารหนัก แก้ข้ออักเสบ เคล็ดขัดยอก บวมเจ็บ ฝี แผลเปื่อย บาดแผล กลากเกลื้อน ผื่นคัน และแก้คัดจมูก หรือโรคแพ้

 PJKS4

วิธีการใช้ :

  1. กระจายลมที่แน่นในอก  นำต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
  2. แก้อาเจียนเป็นเลือด  นำต้นสดตำผสมกับสุราเล็กน้อย รับประทาน
  3. ท้องเสีย  นำต้นสด 15- 30 กรัม (1 กำมือ) ต้มน้ำดื่ม
  4. ทอนซิลอักเสบ นำต้นสดตำให้ละเอียด ปั้นเป็นก้อนขนาดไข่ไก่ ใส่ในถ้วย เติมเหล้าเข้าไป 90 ซีซี. ผสมให้เข้ากัน คั้นเอาน้ำแบ่งอม 3 ครั้งๆ ละ 10-20 นาที แล้วบ้วนทิ้ง
  5. บิด นำต้นสด 60 กรัม ต้มน้ำ เติมน้ำตาลแดงดื่ม
  6. บวมน้ำ (เพราะไตอักเสบ) ท้องมาน (เนื่องจากพยาธิใบไม้) นำต้นสด 30- 60 กรัม ต้มน้ำดื่ม
  7. ดีซ่าน ขัดเบา บวมน้ำ นำต้นสด 30 กรัม ผสมกับรากหญ้าคา 30 กรัม ต้มน้ำใส่น้ำตาลทราย แบ่งกิน 2 ครั้ง เช้า-เย็น
  8. เคล็ดขัดยอก บวมเจ็บ นำต้นสด 60 กรัม น้ำ 180 ซีซี. ต้มให้เหลือ 90 ซีซี. กรองเอาน้ำเก็บไว้ นำกากที่เหลือไปต้มอีกครั้งตามอัตราส่วนเดิม นำน้ำกรองครั้งที่ 2 รวมกับครั้งแรก ให้เหลือ 60 ซีซี. เทใส่ขวดเก็บไว้ เวลาใช้เอาสำลีชุบน้ำยา ปิดบริเวณที่ปวดบวม
  9. ฝี แผลเปื่อย ผิวหนังอักเสบ นำต้นสดพอประมาณ ใส่เกลือเล็กน้อย ตำให้แหลก พอกบริเวณที่เป็น
  10. เต้านมอักเสบ  นำต้นสด ตำให้ละเอียด พอกบริเวณที่เป็น
  11. ตาแดง นำต้นสดจำนวนพอสมควร ล้างให้สะอาด ตำให้ละเอียด นำมาพอกบนหนังตา เอาผ้าก็อตที่สะอาดปิด เปลี่ยนยาวันละ 2 ครั้ง

ถิ่นกำเนิด :
พระจันทร์ครึ่งซีกเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนและภูมิภาคอินโดจีน

 





.