ชื่อสมุนไพร : มะนาว
ชื่อเรียกอื่นๆ : ส้มมะนาว, มะลิว (ภาคเหนือ), โกรยชะม้า, ปะนอเกล, ปะโหน่งกลยาน, มะนอเกละ, มะเน้าด์เล, มะลิ่ว, ส้มมะนาว, ลีมานีปีห์ และ หมากฟ้า
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle
ชื่อสามัญ : Common lime,Mexica lime,West Indian lime, Key lime
วงศ์ : RUTACEAE
มะนาวเป็นพืชในสกุลเดียวกับส้มโอ ส้มเขียวหวาน มะกรูด และเลมอน มีรสชาติเปรี้ยวจัด นิยมนำไปใช้ปรุงรสชาติอาหารหรือเครื่องดื่ม นอกเหนือจากรสชาติที่โดดเด่นแล้วมะนาวยังมีสรรพคุณมากมายในการช่วยรักษาโรค ไม่ว่าจะเป็น การแก้ไอละลายเสมหะ แก้ปวด ห้ามเลือด หรือรักษาอาการท้องอืดจุกเสียดแน่น เป็นต้น
ลักษณะสมุนไพร :
มะนาวเป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูงเพียง 2-4 เมตร แตกกิ่งก้านแน่น กิ่งอ่อนมีหนามแหลมยาวประมาณ 3-13มม. เปลือกต้นมีสีน้ำตาลปนเทา ผิวเรียบ ใบเป็นใบประกอบ ออกเรียงสลับ ลักษณะใบเป็นรูปไข่หรือรูปรียาว แกมขอบขนาน โดยปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบหยัก ขนาดกว้าง 3-5 ซม. ยาว4-8 ซม. ก้านใบมีปีกแคบๆ บนผิวใบมีต่อมน้ำมันกระจายอยู่ ดอกออกเป็นช่อแบบสั้นขนาดเล็ก 5-7 ดอก หรือออกดอกเดี่ยวตามซอกใบ ที่ปลายกิ่ง ดอกมีขนาดเล็กสีขาว กลีบดอกมี 4-5 หยัก กลีบดอกเป็นรูปรียาว ปลายกลีบแหลม กลีบเลี้ยงรูปถ้วยมี 4-6 หยัก กลางดอกมีเกสรเพศผู้ 20-25 อัน อับเรณูมีสีเหลืองและมีเกสรเพศเมีย ผลเป็นรูปทรงกลม เส้นผ่าศูนย์กลาง 3-6 เซนติเมตร อาจมีปุ่มเล็ก ๆ ที่หัว ผิวเรียบเกลี้ยง ผนังผลบาง ผลอ่อนมีสีเขียวเข้ม เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง มีรสเปรี้ยว เนื้อในผลจะแยกออกเป็นซีก ภายในผลมีเมล็ดกลมรีขนาดเล็ก สีขาว 10-15 เมล็ด
มะนาวเป็นพรรณไม้ที่เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุย ไม่ชอบที่แฉะ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่ง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เปลือก, น้ำมะนาว, ราก, ใบ, ดอก, ผล และ เมล็ด
สรรพคุณทางยา :
- เปลือกผล มีรสขม ช่วยขับลม แก้จุกเสียดแน่นท้อง ขับเสมหะ และบำรุงกระเพาะอาหาร
- น้ำมะนาว มีรสเปรี้ยวจัด ช่วยแก้โรคลักปิดลักเปิดหรืออาการเลือดออกตามไรฟัน ช่วยขับเสมหะ แก้ปวด แก้อักเสบ
- รากแก้ฟกช้ำ แก้อักเสบ แก้พิษสุนัขบ้ากัด ถอนพิษไข้ แก้ฝี และแก้ปวด
- ใบใช้เป็นยาแก้ไอ ละลายเสมหะ แก้ท้องอืด ท้องเสีย ช่วยขับลม ทำให้เจริญอาหาร ฟอกโลหิต และแก้ตับทรุด
- ดอก แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง แก้อาการคลื่นไส้อาเจียน แก้ไอ และขับเสมหะ
- ผล แก้ร้อนใน กระหายน้ำ แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ แก้ผิวแห้งตกสะเก็ด แก้สิวฝ้า แก้ไอ รักษาแผลจากแมลงมีพิษ และถ่ายพยาธิ
- เมล็ด แก้พิษตานซาง แก้หายใจขัด แก้ไข้ขับเสมหะ แก้พิษฝีภายใน
วิธีการใช้ :
- ยาแก้ไอขับเสมหะ คั้นน้ำมะนาวจากผลสดที่โตเต็มที่ ประมาณ 2-3 ช้อนแกง เติมเกลือเล็กน้อย จิบรับประทาน จะช่วยทำให้เสมหะถูกขับออก แก้อาการไอได้ ถ้าเป็นเมล็ดมะนาว ให้ใช้เมล็ดมะนาวประมาณ 10-20 เมล็ด คั่วจนเหลือง แล้วบดให้ละเอียด เติมพิมเสน 2-5 เกล็ด ชงน้ำร้อนดื่มรับประทาน
- แก้โรคเลือดออกตามไรฟัน (ลักปิดลักเปิด) คั้นน้ำมะนาวจากผลสดที่แก่จัด เติมเกลือและน้ำตาลเพื่อเพิ่มรสชาติ ใส่น้ำแข็งเล็กน้อยเพื่อเพิ่มความเย็นสดชื่น ใช้ดื่มรับประทานเป็นเครื่องดื่ม
- ห้ามเลือดหรือใส่แผลสดคั้นน้ำมะนาวจากผลสด ½ ช้อนชา หรือ 1/4 ช้อนแกง บีบน้ำมะนาวลงไป 3-4 หยด ลงบนแผลสามารถช่วยห้ามเลือดได้
- รักษาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียดนำเอาเปลือกมะนาวของผลสดมาประมาณครึ่งผล คลึงหรือทุบเล็กน้อยพอให้น้ำมันซึมออกมา ชงน้ำร้อนดื่มเวลามีอาการ
- บรรเทาอาการปวดจากแมลงสัตว์กัดต่อย คั้นน้ำมะนาวจากผลสด แล้วนำมาทาบริเวณที่ถูกกัด
- แก้อาการคลื่นไส้ อาเจียน เป็นลม ใช้เปลือกผลสด นำมาขยี้ผิว แล้วสูดดมเพื่อบรรเทาอาการ
- แก้ปวดฝี ฝนรากสดกับสุรา แล้วใช้ทาบริเวณฝี
ถิ่นกำเนิด :
มะนาวมีถิ่นกำเนิดบริเวณประเทศอินเดียตอนเหนือ
.
