ชื่อสมุนไพร : คดสัง
ชื่อเรียกอื่นๆ : เบน, เบ็น (ขอนแก่น, มหาสารคาม), เบนน้ำ (อุบลราชธานี), เปือย (นครพนม), ย่านตุด, หญ้ายอดคำ (ภาคเหนือ), กรด (ภาคกลาง), จุด, ชุด และ สุด (ภาคใต้)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Combretum trifoliatum Vent.
ชื่อสามัญ : –
วงศ์ : COMBRETACEAE
คดสังเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ชอบขึ้นบริเวณที่ชุ่มชื้นตามสองฝั่งแม่น้ำ หรือที่ราบที่น้ำท่วมถึง โดยมีเขตการกระจายพันธุ์จากอินเดียถึงอินโดนีเซีย สำหรับในประเทศไทยพบได้ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และทางภาคใต้ คดสังมีประโยชน์ ได้แก่ รากใช้ชำระล้างอวัยวะสืบพันธุ์ และ ยอดหรือใบอ่อนคดสังใช้รับประทานสดเป็นผักร่วมกับลาบ ก้อย
ลักษณะสมุนไพร :
คดสังเป็นพรรณไม้เถาหรือไม้พุ่มรอเลื้อย มีความสูงได้ประมาณ 3-5 เมตร ตามกิ่งอ่อนมีขนนุ่มสีน้ำตาลแกมเหลืองขึ้นปกคลุม เมื่อแก่ผิวจะเกลี้ยง ใบเป็นใบเดี่ยว ออกที่ข้อเดียวกัน 3-5 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปใบหอก ปลายใบแหลมมีติ่งสั้น โคนใบมนหรือค่อนข้างกลมเล็กน้อย เนื้อใบหนามัน หรือค่อนข้างหนามัน ด้านบนค่อนข้างเกลี้ยง ส่วนด้านล่างมีตุ่มหูด หรือมีแถบของขนนุ่มสีน้ำตาลแกมเหลืองพาดขนานตามความของเส้นกลางใบ เส้นใบมีประมาณ 6-8 คู่ ก้านใบยาวประมาณ 4-7 มิลลิเมตร มีสีน้ำตาลแดงหรือสีสนิมเหล็กและมีขนนุ่ม เมื่อแก่จะผิวจะเกลี้ยงและเปลี่ยนเป็นสีดำ ออกดอกเป็นช่อกระจายที่ปลายยอดหรือออกตามง่ามใบ ดอกเป็นสีขาวหรือสีขาวอมเหลือง มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยงตอนล่างเชื่อมติดกันเป็นท่อ มีขนคล้ายเส้นไหมสีเทา ตอนบนแผ่ออกเป็นรูปถ้วยตื้นๆ ปลายแยกออกเป็น 5 กลีบ ลักษณะของกลีบเป็นรูปสามเหลี่ยมแกมรูปไข่ ลักษณะของผลเป็นรูปรีแคบ ผิวผลเกลี้ยง สีน้ำตาลดำเป็นมัน ไม่มีก้าน มีครีบปีกแข็ง 5 ปีก หรืออาจพบแบบ 4 หรือ 6 ปีกได้บ้าง โดยปีกจะมีขนาดกว้างประมาณ 3-4 มิลลิเมตร ผลเมื่อแห้งจะแข็ง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, เปลือกต้น, ลำต้น และ ผล
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาสมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง ยาแก้ปวดท้อง แก้อาการจุกเสียด ยาชงรักษาอาการตกขาว ชำระล้างอวัยวะสืบพันธุ์ แก้ฝีหนอง
- เปลือกต้น ยาสมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง ยาแก้ปวดท้อง แก้อาการจุกเสียด
- ลำต้น ยารักษาโรคบิด ยาขับพยาธิ
- ผล ช่วยแก้ท้องขึ้น ท้องอืดท้องเฟ้อ ช่วยขับผายลม แก้ลมจุกเสียด แก้อาการปวดแน่นท้อง ช่วยแก้อาการท้องร่วง ด้วยการใช้ทั้งต้นนำมาต้มน้ำ หรือทำเป็นผง หรือใช้ดองเหล้าดื่ม
วิธีการใช้ :
- ยาสมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง นำรากใช้ฝนกับน้ำซาวข้าวกินเป็นยาสมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง ยาแก้ปวดท้อง แก้อาการจุกเสียด ยาชงรักษาอาการตกขาว ชำระล้างอวัยวะสืบพันธุ์ นำรากใช้ดองกับเหล้ากินเป็นยาแก้ปวดท้อง แก้อาการจุกเสียด ยาชงรักษาอาการตกขาว และยังใช้ชำระล้างอวัยวะสืบพันธุ์
- แก้ฝีหนอง นำรากใช้ฝนทาแก้ฝีหนอง
- ยาสมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง นำเปลือกใช้ฝนกับน้ำซาวข้าวกินเป็นยาสมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง
- ยาแก้ปวดท้อง แก้อาการจุกเสียด นำเปลือกใช้ดองกับเหล้ากินเป็นยาแก้ปวดท้อง แก้อาการจุกเสียด
- ยารักษาโรคบิด ยาขับพยาธิ นำลำต้นมาต้มน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาแก้นิ่วในไต นำลำต้นคดสังเข้ายากับแก่นมะขาม เบนน้ำ เพกา และจำปาขาว ต้มกับน้ำดื่ม
- ยาบำรุงและรักษาเหงือก นำผลนำมาผสมกับเมล็ดข้าวโพด แล้วทำให้สุก นำมาปั้นเป็นยาลูกกลอนเอามาเคี้ยว
- แก้ปากเปื่อยและเหงือกบวม นำผลนำมาต้มกับน้ำ แล้วนำน้ำมาอม
- ถ่ายพยาธิไส้เดือน นำผลนำมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
คดสังเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในอินเดียและอินโดนีเซีย
.
