ชื่อสมุนไพร : หญ้าเกล็ดปลา
ชื่อเรียกอื่นๆ : ก้วยกังติ้ง และ ไตหยี่หนึ่งจี้ (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Phyla nodiflora (L.) Greene
ชื่อสามัญ : Lippia, Common Lippia และ Turkey Tangle Fogfruit
วงศ์ : VERBENACEAE
หญ้าเกล็ดปลาเป็นพรรณไม้ที่จะเจริญเติบโตได้ดีในดินปนทราย ชอบอากาศชื้น ทนต่อแสงแดดจัดได้ดี มีเขตการกระจายพันธุ์ทั่วไปในเขตร้อนและเขตอบอุ่น ในประเทศไทยพบได้มากทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้ โดยมักพบขึ้นตามที่ลุ่ม ริมทะเลสาบ ริมทางน้ำ แม่น้ำลำคลอง นาเกลือ และริมถนนทั่วไป มักขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ประโยชน์ของต้นหญ้าเกล็ดปลานั้นในอียิปต์จะนิยมปลูกหญ้าเกล็ดปลาไว้เป็นพืชคลุมดินตามบริเวณริมแม่น้ำลำคลอง น้ำชลประทาน เพื่อช่วยในการยึดเกาะดินไม่ให้พังทลายหรือถูกน้ำกัดเซาะ
ลักษณะสมุนไพร :
หญ้าเกล็ดปลาเป็นพรรณไม้เลื้อยปกคลุมดิน แตกกิ่งก้านสาขา ลำต้นมีความยาวประมาณ 15-90 เซนติเมตร ตามลำต้นมีขนนุ่มสั้น ข้อที่แตกดินจะงอกรากออกมาเพื่อยึดเกาะดินเอาไว้ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้าม ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กลับ ปลายใบมนหรือแหลม โคนใบเรียว ส่วนขอบใบหยักเป็นแบบฟันปลาตั้งแต่กลางใบจนถึงปลายใบ ส่วนขอบใบด้านล่างเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-7 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 0.5-1.3 เซนติเมตร แผ่นใบค่อนข้างหนา ผิวใบทั้งสองด้านมีขนแบบ 2 แขน ก้านใบยาวประมาณ 1-4 มิลลิเมตร และมีขนแบบ 2 แขน ออกดอกเป็นช่อเชิงลด รูปกลม โดยจะออกตามซอกใบ ช่อดอกยาวประมาณ 0.2-0.21 เซนติเมตร ก้านช่อดอกยาวประมาณ 3-8 เซนติเมตร ส่วนก้านดอกย่อยไม่มี ดอกมีใบประดับเป็นรูปหัวใจ มีขนาดกว้างประมาณ 2-2.5 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 2-2.5 มิลลิเมตร ปลายใบเป็นติ่งแหลม ผิวด้านนอกมีขน ส่วนกลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นถ้วยทีฐานเล็กน้อย ปลายแยกเป็นกลีบ 2 กลีบ ในแต่ละกลีบจะเป็นรูปหอก กว้างประมาณ 0.5-1 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 1-2.5 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็นแฉก 4 แฉกเล็กน้อย ในแต่ละแฉกเป็นรูปกลม มีขนาดกว้างประมาณ 0.2-0.3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 0.2-0.5 มิลลิเมตร ผิวด้านนอกมีขน ดอกมีเกสรเพศผู้ 4 อัน อยู่บริเวณปลายของหลอดกลีบดอก โดยที่ 2 อัน จะอยู่ต่ำกว่าเล็กน้อย อับเรณูเป็นรูปกลม ยาวประมาณ 0.1-0.2 มิลลิเมตร ติดก้านชูเกสรที่ฐาน ก้านชูเกสรเป็นรูปแท่งยาวประมาณ 0.1-0.2 มิลลิเมตร ส่วนเกสรเพศเมีย รังไข่จะอยู่เหนือวงกลีบ ลักษณะเป็นรูปรี 2 อันประกับกัน แต่ละอัน มีความยาวได้ประมาณ 0.1-1 มิลลิเมตร ยอดเกสรเป็นก้อนกลมเล็ก ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 2 มิลลิเมตร ผลมีกลีบเลี้ยงหุ้มอยู่ เมื่อผลแก่เต็มที่จะแยกออกจากันเป็นเมล็ดแข็ง 2 เม็ด
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ลำต้น
สรรพคุณทางยา :
- ลำต้น ยาแก้ไข้ ช่วยแก้อาการไอเป็นเลือด ยาแก้ขับปัสสาวะเป็นเลือด และช่วยขับปัสสาวะ ยาพอกบริเวณที่เป็นแผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง แผลมีหนอง และแผลฟกช้ำ
วิธีการใช้ :
- ยาแก้ไข้ นำลำต้นแห้งประมาณ 10-15 กรัม นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยา
- ช่วยแก้อาการไอเป็นเลือด นำลำต้นแห้งประมาณ 10-15 กรัม นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยา
- ยาแก้ขับปัสสาวะเป็นเลือด และช่วยขับปัสสาวะ นำลำต้นแห้งประมาณ 10-15 กรัม นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้ขับปัสสาวะเป็นเลือด และช่วยขับปัสสาวะ
- ยาพอกบริเวณที่เป็นแผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง แผลมีหนอง และแผลฟกช้ำ นำลำต้นมาต้มเอากาก ใช้เป็นยาพอกบริเวณที่เป็นแผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง แผลมีหนอง และแผลฟกช้ำ
ถิ่นกำเนิด :
หญ้าเกล็ดปลาเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
