ชื่อสมุนไพร : มะม่วงหัวแมงวัน
ชื่อเรียกอื่นๆ : มะม่วงแมงวัน (ลำปาง), หัวแมงวัน (สุโขทัย), มะม่วงหัวแมงวัน (นครราชสีมา, ราชบุรี), ฮักหมู ฮักผู้ (ภาคเหนือ), รักหมู (ภาคใต้) และ มะม่วงนก
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Buchanania latifolia Roxb.
ชื่อสามัญ : –
วงศ์ : ANACARDIACEAE
มะม่วงหัวแมงวันเป็นพรรณไม้ที่เมื่อถากเปลือกในจะมีน้ำยางสีน้ำตาลไหลซึมออกมา เมื่อถากทิ้งไว้จะมียางสีดำ ทำให้ผิวหนังพุพองได้ พบขึ้นทั่วไปตามป่าเบญจพรรณ ป่าชายหาด และป่าเต็งรัง ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล 50-300 เมตร ประโยชน์ของต้นมะม่วงหัวแมงวัน ผลมะม่วงหัวแมงวันมีรสหวาน ใช้รับประทานได้ แต่ถ้ารับประทานมากเกินไปอาจระคายเคืองในลำคอได้ เพราะมียางคล้ายในพวกมะม่วงทั่วไป เนื้อไม้มีสีน้ำตาลปนเทา สามารถนำมาใช้ทำลังใส่สิ่งของ เฟอร์นิเจอร์ตกแต่งบ้าน หรือใช้ในงานก่อสร้าง เช่น ทำประตู หน้าต่าง เสา รั้ว เป็นต้น กิ่งก้านใช้ทำฟืน เผาทำถ่าน หรือทำกระสวย ใช้ในการทอผ้าได้
ลักษณะสมุนไพร :
มะม่วงหัวแมงวันเป็นจัดเป็นจัดเป็นไม้ยืนต้น มีความสูงได้ของต้นได้ถึง 8-20 เมตร ขนาดโตวัดรอบได้ประมาณ 60-100 เซนติเมตร ลำต้นมีลักษณะเปลาตรง เรือนยอดเป็นพุ่มทึบ ตามก้านและกิ่งอ่อนมีขนยาวสีน้ำตาลแดงทั่วไป เปลือกต้นแตกเป็นร่องหรือเป็นสะเก็ดยาวๆ ตามลำต้น มีสีเทาแก่หรือสีดำ เปลือกด้านในเป็นสีแดงเลือดหมู ใบเป็นใบเดี่ยว ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กลับแกมรูปไข่กลับ รูปรียาว หรือรูปขอบขนาน ปลายใบมนสอบแหลม โคนใบสอบ ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 5-7.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร เนื้อใบหนาเหนียวคล้ายหนังสัตว์ หลังใบเรียบ ส่วนท้องใบมีขนตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ ก้านใบยาว ออกดอกเป็นช่อบริเวณปลายกิ่ง ก้านช่ออวลมีขนสีน้ำตาลแดงขึ้นปกคลุมอย่างหนาแน่น แยกแขนงสั้นๆ เวลาดอกบานทำให้ดูเป็นก้อนทึบ ดอกมีขนาดเล็กสีขาว ขนาดกว้างประมาณ 2-3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 3-5 มิลลิเมตร ทั้งกลีบดอกและกลีบเลี้ยงมีอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงเป็นสีน้ำตาล มีขนปกคลุมใต้กลีบ ด้านนอกของกลีบเลี้ยงและรังไข่มีขนขึ้นหนาแน่น กลีบดอกเป็นสีขาว มีขนาดกว้างประมาณ 3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน เกสรเพศเมีย 1 อัน รังไข่ superior ovary 1 ห้อง 1 ออวุล มีขนสีน้ำตาลแดงขึ้นปกคลุมก้านดอก ลักษณะของผลเป็นรูปทรงค่อนข้างกลมหรือป้อม ผลอ่อนเป็นเขียวปนม่วง หรือเขียวปนม่วงแดง เมื่อแก่เป็นสีดำ ผลมีขนาดประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ผิวผลเรียบ ภายในมีเมล็ด 1 เมล็ด
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ และ หัว
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาแก้โรคท้องร่วง ยารักษาไข้ กามโรค โรคผิวหนัง งูและแมลงป่องกัด ป้องกันแบคทีเรีย
- ยาง ยาแก้โรคท้องร่วง
- เมล็ด ยาแก้โรคผิวหนัง
- เปลือกต้น ยาแก้อาการอักเสบจากพืชพิษ
วิธีการใช้ :
- ยาแก้โรคท้องร่วง นำยางมาบดใช้ทำยาแก้โรคท้องร่วง
- ยาแก้โรคท้องร่วง นำรากมาบดใช้ทำยาแก้โรคท้องร่วง
- ยารักษาไข้ กามโรค โรคผิวหนัง งูและแมลงป่องกัด ป้องกันแบคทีเรีย นำรากมาต้มน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาแก้โรคผิวหนัง นำเมล็ดนำมาสกัดเอาน้ำมันไปใช้ทำพวกเคมีภัณฑ์ ทำเป็นยาแก้โรคผิวหนัง
- ทำให้อาเจียน และมีอาการท้องเดิน ยาขับเสมหะ ยาระบาย ช่วยรักษาโรคเกี่ยวกับน้ำดี นำเปลือกต้น มาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้อาการอักเสบจากพืชพิษ
ถิ่นกำเนิด :
มะม่วงหัวแมงวันเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
