ชื่อสมุนไพร : มะคังแดง
ชื่อเรียกอื่นๆ : มะคัง (เชียงใหม่), มุยแดง, ลุมปุกแดง, ลุมพุกแดง (นครราชสีมา), จงก่าขาว, ตะลุมพุกแดง (กาญจนบุรี), จงก่าขาว, จิ้งก่าขาว, ชันยอด (ราชบุรี), มะคังป่า (ภาคเหนือ), ตุมกาแดง (ภาคกลาง), โรคแดง และ กิมจั้วเก็ก (จีนแต้จิ๋ว)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gardenia erythroclada Kurz.
ชื่อสามัญ : –
วงศ์ : RUBIACEAE
มะคังแดงเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด พบได้ตั้งแต่อินเดีย อินโดจีน พม่า และไทย มักขึ้นตามป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น ป่าเต็งรัง และตามป่าเบญจพรรณ ประโยชน์ของมะคังแดงนั้นเนื้อไม้ใช้ทำหน้าไม้สำหรับล่าสัตว์ ทำเครื่องมือทางการเกษตร และเนื้อไม้ใช้ผสมกับหัวยาข้าวเย็น นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้กระษัยไตพิการ ทั้งยังมีรสเย็นเฝื่อน ใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้เลือดลมเดินไม่สะดวก แก้พิษโลหิตและน้ำเหลือง อีกทั้งแก่นใช้ผสมกับมุ่ยขาว มุ่ยแดง หนามแท่ง เล็บแมว เงี่ยงปลาดุก เป็นยารักษามะเร็ง โรคกระเพาะอาหาร มากกว่านั้นสามารถนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้อาการประจำเดือน
ลักษณะสมุนไพร :
มะคังแดงเป็นไม้พุ่มกึ่งไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีความของต้นได้ประมาณ 6-12 เมตร ใบดกหนาทึบ เปลือกลำต้นและกิ่งก้านเป็นสีน้ำตาลแดงเข้ม มีขนนุ่มคล้ายกำมะหยี่สีน้ำตาลแดงขึ้นปกคลุมทั่วไป ตามโคนต้น ลำต้น และกิ่งมีหนามขนาดใหญ่โดยรอบ พุ่งตรงออกเป็นระยะ ตามกิ่งก้านอ่อนมีสีน้ำตาลอมแดง ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน ใบมีลักษณะรีกว้าง รูปวงรี หรือรูปไข่กลับ ปลายใบมน โคนใบมน ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 8-15 เซนติเมตร และยาวประมาณ 15-22 เซนติเมตร หลังใบด้านบนเรียบ ส่วนท้องใบด้านล่างมีขนสีขาวขึ้นปกคลุม หรือมีขนทั้งสองด้าน ก้านใบมีขนสีขาว มีหูใบรูปสามเหลี่ยมหลุดร่วงได้ง่าย ออกดอกเป็นช่อสั้นๆ ขนาดเล็ก โดยจะออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ดอกย่อยเป็นสีเขียวอ่อน กลีบดอกมี 5 กลีบ โคนกลีบดอกเชื่อมติดกัน กลีบดอกเป็นรูปกลม ดอกมีเกสรเพศผู้เป็นเส้นติดกับกลีบดอกวางสับหว่างกลีบดอก ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม สีเขียว มีสันนูนประมาณ 5-6 สัน ผิวผลเรียบ ปลายผลมีกลีบเลี้ยงติดอยู่ ออกดอกและติดผลในช่วงประมาณเดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เนื้อไม้, แก่น, ราก และ เปลือกต้น
สรรพคุณทางยา :
- เนื้อไม้ ยาแก้เลือดลมเดินไม่สะดวก แก้พิษโลหิตและน้ำเหลือง ยาแก้ไข้ ยาแก้อาการปวดท้อง ยาแก้กระษัยไตพิการ
- แก่น ยารักษามะเร็ง โรคกระเพาะอาหาร ยาแก้อาการประจำเดือน ยาแก้อาการปวดเมื่อย
- ราก ยาถ่าย
- เปลือกต้น ยาแก้ริดสีดวงทวาร ห้ามเลือด แก้อาการปวดเส้นเอ็น อัมพฤกษ์ อัมพาต
วิธีการใช้ :
- ยาแก้เลือดลมเดินไม่สะดวก แก้พิษโลหิตและน้ำเหลือง ยาแก้ไข้ ยาแก้อาการปวดท้อง ยาแก้กระษัยไตพิการ นำเนื้อไม้มาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยารักษามะเร็ง โรคกระเพาะอาหาร ยาแก้อาการประจำเดือน ยาแก้อาการปวดเมื่อย นำแก่นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาถ่าย นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาแก้ริดสีดวงทวาร ห้ามเลือด แก้อาการปวดเส้นเอ็น อัมพฤกษ์ อัมพาต นำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
มะคังแดงเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย อินโดจีน พม่า และ ไทย
.
