ชื่อสมุนไพร : บานไม่รู้โรยดอกขาว
ชื่อเรียกอื่นๆ : กุนนีดอกขาว, กุนหยินขาว, สามเดือนดอกขาว, ตะล่อม, สามปีบ่อเหี่ยว, กะล่อม, ตะล่อม (ภาคเหนือ), กุนหยี(ภาคใต้) และ โขยหยิกแป๊ะ(จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gomphrena globosa L.
ชื่อสามัญ : Everlasting, Globe Amaranth, Bachelor’s button, Button agaga, Gomphrena, PearlyEverlasting
วงศ์ : AMARANTHACEAE
บานไม่รู้โรยเป็นไม้มงคลที่นิยมปลูกไว้ในบริเวณบ้าน เนื่องจากมีความเชื่อที่ว่าจะช่วยเสริมดวงในเรื่องของความรักที่มั่นคงและยั่งยืน นอกจากนี้ยังเป็นดอกไม้ที่สวยงาม เพาะปลูกได้ง่าย และสามารถตัดแต่งเป็นทรงพุ่มได้อย่างสวยงาม โดยหากเป็นดอกบานไม่รู้โรยสีขาวจะนิยมใช้เป็นยาสมุนไพร เนื่องจากมีความเชื่อว่าดอกสีขาวมีบริสุทธิ์กว่าดอกสีอื่นๆ เมื่อนำมาทำยาแล้วจะไม่มีสีอื่นมาเจือปนโดยพืชชนิดนี้มีสรรพคุณที่ช่วยในการบำรุงตับ แก้อาการปวดศีรษะ แก้อาการตาเจ็บ แก้ไอ แก้หอบหืด บำรุงตับ ขับปัสสาวะ แก้บิด แก้ไอกรน และรักษาแผลผื่นคัน บางชนชาติอย่างชาวเกาะมอลัคคัส ในหมู่เกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย นิยมรับประทานดอกบานไม่รู้โรยเป็นอาหารจำพวกผักชนิดหนึ่งอีกด้วย บานไม่รู้โรยสีขาวนิยมขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในที่ที่มีแดดจ้าหรือในที่กลางแจ้งที่ได้รับแสงแดดเต็มที่ สามารถปลูกได้ดีในดินทุกชนิด ไม่ต้องการน้ำในการเจริญเติบโตมาก และสามารถทนแล้งได้ดี
ลักษณะสมุนไพร :
บานไม่รู้โรยดอกขาวเป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก สูงประมาณ 50 เซนติเมตร ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านบริเวณยอดต้น กิ่งก้านเป็นเหลี่ยม มีขนปกคลุมเล็กน้อย ตามข้อต้นพองออกเล็กน้อย ข้อต้นเป็นสีแดงหรือเขียว ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับตรงข้ามกัน ใบมีลักษณะเป็นรูปรี ปลายแหลม โคนสอบ ขอบเรียบ ขนาดกว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร เนื้อใบนิ่ม ทั้งหลังใบและท้องใบมีขนสีขาวปกคลุม ดอกออกเป็นกระจุก ตามบริเวณปลายกิ่ง แต่ละช่อดอกมีดอกย่อยประมาณ 2-3 ดอก ดอกมีสีขาว ลักษณะดอกเป็นทรงกลม แข็ง กลีบดอกมีขนาดเล็กเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ ไม่หลุดร่วงได้ง่าย แต่ละดอกมีใบประดับหรือกลีบเลี้ยงดอกอยู่ด้านใต้ ใบประดับมีสีเขียว 2 กลีบ เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร ผลเป็นผลแห้ง ลักษณะเป็นทรงกลมหรือเป็นรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ขนาดประมาณ 2.5 มิลลิเมตร ภายในผลมีเมล็ดอยู่ภายใน เมล็ดมีสีน้ำตาลอ่อน ลักษณะแบนหรือเป็นรูปไข่บานไม่รู้โรยดอกขาวนิยมขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด สามารถปลูกในดินชนิดใดก็ได้ และเป็นพืชทนแล้งได้ดี
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ดอก, ทั้งต้น และ ราก
สรรพคุณทางยา :
- ดอกแก่ มีรสจืด ใช้บำรุงตับ แก้อาการปวดศีรษะ แก้อาการตาเจ็บ แก้ไอ แก้หอบหืด บำรุงตับ ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ แก้บิด แก้ไอกรน รักษาแผลผื่นคัน และรักษาฝีประคำร้อย
- ราก ช่วยขับปัสสาวะ และแก้พิษต่างๆ
- ลำต้นและราก แก้กามโรค แก้หนองในขับประจำเดือน
วิธีการใช้ :
- แก้หอบหืด ใช้ดอกแก่ 10 ดอก ต้มในน้ำเดือดผสมเหล้าเล็กน้อย ดื่มรับประทาน วันละ 3 ครั้ง
- แก้บิดมูก ใช้ดอกแก่ 10 ดอก ต้มในน้ำเดือดผสมเหล้าเล็กน้อย ดื่มรับประทาน
- แก้ปัสสาวะขัด ใช้ดอกแก่ 3-10 กรัม ต้มในน้ำเดือดผสมเหล้าเล็กน้อย จิบรับประทานบ่อยๆ
- แก้โรคลมชักในเด็ก ใช้ดอกแก่ 10 ดอก ผสมกับตั๊กแตนแห้ง 7 ตัว ตุ๋นรับประทาน
- แก้เด็กตัวร้อนตาเจ็บ ใช้ดอกแก่สด 10-14 ดอก ต้มน้ำเดือด ดื่มรับประทาน
- แก้ฝีหนอง ตำต้นสดให้ละเอียด พอกบริเวณผิวหนังที่เป็นฝี
ถิ่นกำเนิด :
บานไม่รู้โรยดอกขาวมีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปอเมริกากลางและอเมริกาใต้หรือในแถบเอเชีย ออสเตรเลีย ยุโรป และสหรัฐอเมริกา
.
