ชื่อสมุนไพร : พิลังกาสา
ชื่อเรียกอื่นๆ : ผักจำ, ผักจ้ำแดง (เชียงใหม่, เชียงราย), ตีนจำ (เลย), ลังพิสา (ตราด), ทุรังกาสา (ชุมพร), ราม (สงขลา), ปือนา (มลายู-นราธิวาส), พิลังกาสา (ทั่วไป), จิงจ้ำ, จ้ำก้อง, มะจ้ำใหญ่, ตาปลาราม, ตาเป็ด, ทุกังสา และ มาตาอาแย
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ardisia polycephala Wall.
ชื่อสามัญ : Ardisia Polycephala
วงศ์ :MYRSINACEAE
พิลังกาสาเป็นพืชที่นิยมปลูกเป็นไม้ประดับตามสวนสาธารณะทั่วไป มีดอกสวยจนนึกว่าเป็นไม้ประดับธรรมดาไม่มีคุณค่าใดๆ แต่ความจริงแล้วไม้ประดับต้นนี้มีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพรซึ่งใช้ได้ตั้งแต่ราก ลำต้น เปลือก ใบ ดอก และผล เท่ากับได้ไม้ดอกปลูกประดับไว้แต่เป็นหม้อยาใบใหญ่ใกล้ตัวเลยทีเดียว โดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณสมบัติชั้นเลิศที่มีความโดดเด่นในการป้องกันและรักษาโรคมะเร็งในตับได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งช่วยบำรุงตับ ฟื้นฟูตับแข็ง แก้น้ำเหลืองเสียง แก้โรคเรื้อน และแก้กามโรคได้เป็นอย่างดี การเพาะปลูกนั้นก็ทำได้โดยง่ายอีกทั้งโตเร็ว สามารถปลูกได้กับดินทั่วๆ ไป ขั้นตอนการปลูกไม่ยุ่งยากหากรดน้ำและใส่ปุ๋ยสม่ำเสมอ ส่วนใหญ่การขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด นอกจากนี้องค์ประกอบภายในยังมีสารเคมีที่สำคัญก็คือ Ilexol, Rapanone และ Syringic Acid ซึ่งออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาคือสามารถต้านเชื้อแบคทีเรีย โดยออกฤทธิ์เหมือนฮีสตามีน ทำให้กล้ามเนื้อเกิดการหดตัว รักษามาลาเรีย แก้ท้องเสีย รักษาโรคเรื้อน และส่งเสริมการเจริญเติบโตของเชื้อรา Aspergillus ต้านการจับตัวของเกล็ดเลือดอีกด้วย
ลักษณะสมุนไพร :
พิลังกาสาเป็นไม้ยืนต้นขนาดย่อม สูงไม่มากเพียง 2-3 เมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านสาขาออกรอบต้น ใบเป็นใบเดี่ยว ออกสลับกันเป็นคู่ ๆ ตามข้อต้น ลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ส่วนขอบใบเรียบ แผ่นใบเป็นสีเขียวมีมัน ลักษณะหนาและใหญ่ ยอดอ่อนเป็นสีแดง ดอกเป็นสีเหลืองนวล หรือเป็นสีชมพูอมขาว หรือสีขาวแกมชมพู ออกเป็นช่อตามบริเวณปลายกิ่ง หรือตามส่วนของยอ เมื่อดอกบานเต็มที่จะมี 5 แฉก คล้ายรูปดาว ผลโตเท่าขนาดเม็ดนุ่น มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.5 เซนติเมตร ออกผลเป็นกระจุกมีก้านช่อยาวห้อยย้อยลง และก้านผลยาวเรียงสลับรอบก้านช่อ ผลอ่อนจะเป็นสีแดง เมื่อแก่หรือสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงดำ
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ดอก, เมล็ด, ต้น และ ผล
สรรพคุณทางยา :
- รากแก้กามโรค หนองใน พอกปิดแผล ถอนพิษงู
- ใบ รักษามะเร็งตับ แก้โรคตับพิการ แก้ท้องเสีย แก้ไอ แก้ลม
- ดอก ฆ่าเชื้อโรค แก้พยาธิ
- เมล็ด แก้ลมพิษ
- ต้น แก้โรคผิวหนัง โรคเรื้อน
- ผล ช่วยบำรุงโลหิตเป็นยาแก้ไข้ ช่วยแก้โรคระดูของสตรี
วิธีการใช้ :
- แก้กามโรค หนองใน ถอนพิษงู นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- พอกปิดแผล นำรากมาตำละเอียด แล้วพอกปิดแผล
- รักษามะเร็งตับ แก้โรคตับพิการ แก้ท้องเสีย แก้ไอ แก้ลม นำใบมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ฆ่าเชื้อโรค แก้พยาธิ นำดอกมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- แก้ลมพิษ นำเมล็ดตากแห้งแล้วต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- แก้โรคผิวหนัง โรคเรื้อน นำต้นแห้งมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ช่วยบำรุงโลหิต เป็นยาแก้ไข้ นำผลรับประทานสด
- ช่วยแก้โรคระดูของสตรี นำผลสุกมาตากแห้งบดเป็นผงผสมกับน้ำผึ้ง แล้วปั้นเป็นลูกกลอนกิน
ถิ่นกำเนิด :
พิลังกาสาเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
