ชื่อสมุนไพร : สะระแหน่
ชื่อเรียกอื่นๆ : หอมด่วน, หอมเดือน (ภาคเหนือ), มักเงาะ, สะแน่ (ภาคใต้), สะระแหน่สวน (ภาคกลาง) และขะแยะ (อีสาน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Metha cordifolia Opiz.
ชื่อสามัญ : Kitchen Mint และ Marsh Mint
วงศ์ : LABIATAE
สะระแหน่เป็นพืชที่อยู่ในตระกูลมิ้นต์และวงศ์เดียวกับกะเพรา โหระพา และแมงลัก ถือว่าเป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่งที่มีความโดดเด่นในเรื่องของกลิ่นหอม อันเนื่องมาจากมีองค์ประกอบภายในเป็นน้ำมันหอมระเหยซึ่งประกอบไปด้วยสารที่สำคัญๆ ได้แก่ เมนทอล ไลโมนีน และนีโอเมนทอล จึงเป็นที่มาของการนำสะระแหน่ไปใช้เพื่อบำบัดรักษาโรคที่เรียกว่า อะโรมาเทอราบี ( aromatherapy ) นั่นเอง คุณสมบัติในด้านกลิ่นหอมเย็นของใบสะระแหน่จะมีส่วนช่วยให้สมองแจ่มใส สดชื่นปลอดโปร่ง บรรเทาอาการปวดหัว และไข้หวัดได้เป็นอย่างดี การนำสะระแหน่ไปใช้ประโยชน์ส่วนใหญ่มักนิยมนำมาประกอบอาหารหรือรับประทานสด ๆ ควบคู่กับลาบ น้ำตก ยำ และแหนมเนือง เพื่อเพิ่มรสชาติและความหอมอร่อย ทั้งยังเป็นส่วนผสมที่อยู่ในไอศกรีมและชาสมุนไพรทั้งร้อนและเย็น อีกทั้งยังเหมาะที่จะนำมาเป็นเครื่องเคียงกับอาหารจำพวกผลไม้สดและขนมหวาน สำหรับการเพาะปลูกนั้นก็สามารถทำได้โดยง่าย เพียงแค่ปลูกในดินร่วนปนทรายที่ซึ่งน้ำสามารถไหลซึมได้อย่างสะดวก และในช่วงที่อากาศหนาวก็แค่นำฟางหรือหญ้ามาคลุมไว้บนดินด้านบนเท่านั้น
ลักษณะสมุนไพร :
สะระแหน่เป็นพืชล้มลุกที่เลื้อยอยู่ตามพื้นดิน หากต้นโตเต็มที่แล้วจะมีความสูงอยู่ประมาณ 70-150 เซนติเมตร ลำต้นมีสีแดงเข้ม ลักษณะของลำต้นมีขนาดเล็กแต่แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ใบคล้ายกับพืชตระกูลมิ้นต์ที่เป็นใบเดี่ยวออกเป็นคู่ตรงข้ามกันมีลักษณะกลมขนาดหัวแม่มือ มีความหนา ริมใบหยักโดยรอบ ภายในมีลักษณะเป็นคลื่นยับย่น มีสีเขียวเข้มและสีเขียวอ่อน กลิ่นหอมคล้ายใบมะนาว แต่รสชาติคล้ายกับตะไคร้หอม มะนาว และแอลกอฮอล์ ในช่วงทุกๆปลายฤดูร้อน ดอกของสะระแหน่จะออกดอกเป็นสีขาวๆเต็มไปด้วยน้ำหอมและน้ำหวานที่อยู่ภายใน สามารถดึงดูดผึ้งและแมลงเข้ามาดูดกินน้ำหวาน
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ใบ และลำต้น
สรรพคุณทางยา :
- ใบ แก้ปวดบวม ผื่นคันบรรเทาอาการหวัด ขับเหงื่อ ระบายความร้อน ขับลมในลำไส้ ช่วยย่อยอาหารรักษาอาการอ่อนเพลีย บรรเทาอาการปวดหัวไมเกรน รักษาโรคหลอดลมอักเสบ รักษาโรคหอบหืด รักษาอาการปวดศีรษะ ปวดฟัน รักษาอาการบิด ปวดท้อง ท้องร่วง และอุจจาระเป็นเลือด
- ลำต้น แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย ขับลมในกระเพาะ ช่วยให้สมองปลอดโปร่ง โล่งคอ ป้องกันไข้หวัด บำรุงสายตา และช่วยให้หัวใจแข็งแรง
วิธีการใช้ :
- รักษาอาการหน้ามือตาลาย นำใบสะระแหน่มาต้มกับน้ำ แล้วรับประทานน้ำต้มใบสะระแหน่และขิงสด
- รักษาอาการปวดหู นำใบสะระแหน่คั้นเป็นน้ำแล้วนำน้ำคั้นหยอดหู จะช่วยบรรเทาอาการปวดได้ดี
- ช่วยห้ามเลือดกำเดา นำใบสะระแหน่มาค้นน้ำ แล้วใช้สำลีชุบน้ำที่คั้น แล้วนำมาหยอดที่รูจมูกสามารถห้ามเลือดได้
- แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย นำต้นสะระแหน่มาตำให้ละเอียดแล้วพอกบริเวณที่โดนแมลงกัด
- รักษาอาการบิด ปวดท้อง ท้องร่วง อุจจาระเป็นเลือด นำใบสะระแหน่มาต้มกับน้ำแล้วดื่มแต่น้ำ
- รักษาอาการปวดศรีษะ ปวดฟัน เจ็บคอ เจ็บปาก เจ็บลิ้น นำใบสะระแหน่ 5 กรัม มาต้มกับน้ำ 1 ถ้วย ผสมเกลือเล็กน้อยแล้วดื่มน้ำต้มใบ วันละ 2 ครั้ง
- ช่วยดับกลิ่นคาวจากอาหาร รับประทานใบสะระแหน่คู่กับอาหารที่มีกลิ่นคาว เนื่องจากใบมีกลิ่นหอมจากน้ำมันหอมระเหย
- รักษาอาการปวดหัวไมเกรน รักษาโรคหลอดลมอักเสบ รักษาโรคหอบหืด รับประทานใบและลำต้นสดๆ มีส่วนช่วยในการรักษาหรือบรรเทาอาการได้
ถิ่นกำเนิด :
สะระแหน่เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดมาจากแถบยุโรปตอนใต้และแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
.
