ชื่อสมุนไพร : หวายลิง
ชื่อเรียกอื่นๆ : หวายลี และ หวายเย็บจาก (ภาคใต้)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Flagellaria indica Linn.
ชื่อสามัญ : –
วงศ์ : FLAGELLARIACEAE
หวายลิงเป็นพรรณไม้ที่บ้านเราพบได้มากทางภาคใต้ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และทางภาคตะวันออก โดยมักขึ้นตามที่ชุ่มชื้น ตามป่าโปร่งตามชายฝั่งทะเล ป่าชายเลย ป่าชายหาด ป่าพรุ ป่าดิบเขา และตามชายป่าโกงกาง ที่ระดับความสูงถึง 1,500 เมตร จากระดับน้ำทะเล ประโยชน์ของหวายลิง ลำต้นมีความเหนียว สามารถนำมาใช้ทำเชือกและทำเครื่องจักรสานได้ ยอดอ่อนคนในสมัยก่อนจะนำมาใช้สระผม ผลใช้เป็นยาเบื่อสุนัข เนื่องจากเมล็ดมีพิษได้
ลักษณะสมุนไพร :
หวายลิงเป็นไม้เถาล้มลุกขนาดเล็ก แตกกิ่งเป็นง่ามห่างๆ แตกกิ่ง 3-5 เมตร หรือบางครั้งอาจยาวได้ถึง 10 เมตร ลำต้นหรือเนื้อไม้แข็งเหนียวคล้ายลำหวาย เถากลมเรียว ผิวเปลือกเนียนเป็นมัน สีเขียวเข้มแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเทาเมื่อมีอายุมากขึ้น ลำต้นมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.3-0.8 เซนติเมตร ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับถึงเวียนสลับแบบห่างๆ ลักษณะของใบเป็นรูปยาวรีหรือรูปใบหอกแคบ ปลายใบแหลมเรียวม้วนเป็นมือไว้เกาะ โคนใบมน ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 0.5-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 7.5-20 เซนติเมตร (อาจความยาวได้ถึง 50 เซนติเมตร) เนื้อใบบางคล้ายแผ่นหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน หลังใบเป็นสีเขียวเข้มเป็นมันวาว ส่วนท้องใบมีสีซีดกว่า เส้นใบเป็นแบบขนานตามความยาวของใบ ก้านใบสั้นหรือไม่มีก้าน ส่วนกาบใบเป็นหลอด เรียงซ้อนทับกับหุ้มลำต้น ยาวประมาณ 1-7 เซนติเมตร เป็นริ้วตามยาว ดอกเป็นช่อแบบช่อเชิงลดไม่มีก้านแยกแขนงโปร่งๆ ยาวได้ถึง 30 เซนติเมตร โดยจะออกตามปลายยอด ก้านช่อดอกมักแจกแขนงเป็น 2 กิ่ง แต่ละช่อจะประกอบไปด้วยดอกย่อยขนาดเล็กจำนวนมาก ดอกย่อยเป็นสีขาวครีมหรือสีขาวอมเหลือง ไม่มีก้านดอก เป็นดอกเดี่ยวหรือติดกันเป็นกระจุก กลีบดอกบาง ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร วงกลีบรวมมี 6 กลีบ เป็นรูปรี แยกจากกันเป็นอิสระ เรียงเป็น 2 วง โดยกลีบวงนอกจะยาวกว่ากลีบวงใน ดอกมีเกสรเพศผู้ 6 อัน ก้านเกสรเพศเมียปลายแยกเป็นแฉก 3 แฉก โผล่พ้นกลีบรวม ส่วนรังไข่แคบ ผลมีขนาดเล็กลักษณะกลม ออกผลเป็นพวงคล้ายกับเมล็ดพริกไทย มีหลายช่อในก้านเดียวกัน ผิวผลเรียบ ผนังชั้นนอกบาง ส่วนผนังชั้นในแข็ง ปลายผลมีตุ่มแหลม ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.5-0.6 เซนติเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียว แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เถา, ใบ, ราก, หัว, ทั้งต้น และ ผล
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาแก้ไข้ดีซ่าน
- ใบ ยาขับปัสสาวะ รักษาบาดแผล
- เถา ยาแก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้อันเนื่องจากดีและโลหิต
- หัว ยาแก้ไข้ดีซ่าน แก้พยาธิ
- ทั้งต้น ยารักษาโรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ ยาขับปัสสาวะ
- ผล ยารักษาเม็ดหนองพุพอง
วิธีการใช้ :
- ยาแก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้อันเนื่องจากดีและโลหิต นำเถาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- ยาแก้ไข้ดีซ่าน นำหัวต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- แก้พยาธิ นำหัวใช้ผสมในน้ำให้เด็กอาบแก้พยาธิ โดยให้อาบอย่างน้อย 1 เดือน
- ยารักษาโรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ ยาขับปัสสาวะ นำต้นนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยารักษาโรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ และใช้เป็นยาขับปัสสาวะ
- ยาขับปัสสาวะ นำใบต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- รักษาบาดแผล นำใบตำพอกแผล
- ยารักษาเม็ดหนองพุพอง นำเมล็ดต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- ยาแก้ไข้ดีซ่าน นำรากต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
หวายลิงเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปแอฟริกา เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ภูมิภาคมาเลเซีย เมลานีเซีย โพลีเนเซีย ไปจนถึงทางตอนเหนือของออสเตรเลีย
.
