ชื่อสมุนไพร : ตานหม่อน
ชื่อเรียกอื่นๆ : ข้ามักหลอด, ช้ามักหลอด (หนองคาย), ลีกวนยู (กรุงเทพฯ), ตานหม่น (นครศรีธรรมราช)และ ตานค้อน (สุราษฎร์ธานี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Vernonia elliptica DC.
ชื่อสามัญ : –
วงศ์ : COMPOSITAE
ตานหม่อนเป็นพรรณไม้ที่จัดเป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันกับต้นไม้อื่นและพยุงตัวขึ้นไป ซึ่งขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ดและวิธีการปักชำต้น ชอบความชื้นปานกลาง แสงแดดจัด สามารถพบได้ในทุกภาคของประเทศตามชายป่าผสมผลัดใบ ป่าดงดิบแล้งทั่วไป และเป็นพรรณไม้ที่สามารถทนความแห้งแล้งได้ดี ประโยชน์ของตานหม่อนนั้นยอดอ่อนตานหม่อน สามารถนำมาต้ม ลวก หรือนึ่ง รับประทานเป็นผักกับน้ำพริกหรือลาบได้เป็นอย่างดี ใบสดนำมาใช้เป็นยาห้ามเลือด ด้วยการนำใบมาขยี้ให้ช้ำๆ หรือตำพอหยาบๆ แล้วนำมาปิดแผลในขณะที่เลือดออก เลือดจะหยุดไหลทันที ต้นมีรสเบื่อเอียน ใช้เป็นยาขับพยาธิ ส่วนรากมีรสหวานชุ่ม ใช้เป็นยาขับพยาธิไส้เดือน รากตานหม่อน มีสรรพคุณช่วยคุมธาตุในร่างกาย ส่วนราก ดอก และใบ มีสรรพคุณช่วยแก้ตานซางในเด็กได้ด้วย
ลักษณะสมุนไพร :
ตานหม่อนเป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันกับต้นไม้อื่นและพยุงตัวขึ้นไป เปลือกเถาเรียบเป็นสีน้ำตาล ตามกิ่งอ่อนและยอดอ่อนมีขนสีขาวปกคลุมอยู่หนาแน่น ลำต้นแตกกิ่งก้านยาวเรียว แตกลำไต้ใหม่จากลำต้นที่ทอดไปตามพื้นดิน ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ โดยลักษณะของใบจะเป็นรูปรีแกมรูปไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบหรือบางครั้งเป็นหยักห่างๆ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร ใบเป็นสีเขียวเข้ม แผ่นใบเรียบหนาคล้ายหนัง หลังใบเกลี้ยง ส่วนท้องใบมีขนสีเงินหรือสีขาวนวล ดอกมักออกดอกเป็นช่อกระจุกแน่นตามซอกใบหรือที่ปลายยอด ซึ่งดอกย่อยเป็นสีขาวนวล กลีบดอกเป็นเส้นเล็กๆ จำนวนมาก ดอกมีกลีบเลี้ยงจำนวน 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันด้านนอกมีขน ผลเป็นผลแห้ง ไม่แตก ผลมีสัน 5 สัน เมล็ดล่อนเป็นสีดำ ลักษณะเป็นรูปกระสวย
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ต้น, ใบ และ ดอก
สรรพคุณทางยา :
- ราก ช่วยคุมธาตุในร่างกาย ช่วยแก้พิษตานซาง ช่วยแก้ตานซางในเด็ก ช่วยรักษาลำไส้ ยาขับพยาธิไส้เดือน ช่วยฆ่าพยาธิ ช่วยบำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์
- ต้น ช่วยแก้ตานซาง ช่วยรักษาลำไส้ ยาขับพยาธิ ยาขับพยาธิไส้เดือน
- ใบ ช่วยแก้ตานซางในเด็ก ช่วยรักษาลำไส้ ช่วยฆ่าพยาธิ ยาห้ามเลือด
- ดอก ช่วยแก้ตานซางในเด็ก ช่วยรักษาลำไส้ ช่วยฆ่าพยาธิ
วิธีการใช้ :
- ช่วยคุมธาตุในร่างกาย ช่วยแก้พิษตานซาง ช่วยแก้ตานซางในเด็ก ช่วยรักษาลำไส้ ยาขับพยาธิไส้เดือน ช่วยฆ่าพยาธิ ช่วยบำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์ นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ช่วยแก้ตานซาง ช่วยรักษาลำไส้ ยาขับพยาธิ ยาขับพยาธิไส้เดือน นำต้นมาต้มน้ำ ดื่มรับประทาน
- ช่วยแก้ตานซางในเด็ก ช่วยรักษาลำไส้ ช่วยฆ่าพยาธิ นำใบมาต้มน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาห้ามเลือด นำใบมาขยี้ให้ช้ำๆ หรือตำพอหยาบๆ แล้วนำมาปิดแผลในขณะที่เลือดออก เลือดจะหยุดไหลทันที
ถิ่นกำเนิด :
ตานหม่อนเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
