ชื่อสมุนไพร : หญ้างวงช้าง
ชื่อเรียกอื่นๆ : ผักแพวขาว (กาญจนบุรี), หวายงวงช้าง (ศรีราชา), หญ้างวงช้างน้อย (ภาคเหนือ), หญ้างวงช้าง (ไทย), กุนอกาโม (มลายู-ปัตตานี), ชื้อเจาะ(ม้ง), ไต่บ๋วยเอี้ยว, เฉี่ยผี่เช่า (จีนแต้จิ๋ว), เงียวบ๋วยเช่า, ต้าเหว่ยเอี๋ยว และ เซี่ยงปี๊่เฉ่า
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Heliotropium indicum L.
ชื่อสามัญ : Alacransillo, Eye Bright, Indian Heliotrope, Indian Turnsole และ Turnsole
วงศ์ : BORAGINACEAE
หญ้างวงช้างเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ด้วยการใช้เมล็ด จัดเป็นพรรณไม้กลางแจ้งที่มักได้ทั่วไปในที่ที่มีความชื้น เจริญเติบโตได้ดีในดินทุกประเภท มักพบได้ตามพื้นที่ชื้นแฉะ เช่น ตามริมแม่น้ำ ลำคลอง ทางน้ำ ท้องนา แหล่งน้ำต่างๆ หรือตามที่รกร้างตามวัดวาอารามทั่วไป และมีบ้างที่ปลูกไว้เก็บมาขายเป็นยาสดตามสวนยาจีนต่างๆ สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในงานย้อมสีได้ จากการสกัดน้ำสีจากใบหญ้างวงช้าง เมื่อนำมาย้อมเส้นไหมก็พบว่าได้เส้นไหมที่มีคุณภาพดี มีความคงทนต่อการซักในระดับดีและดีมาก และมีความคงทนต่อแสงในระดับดี โดยสีที่ได้คือสีน้ำตาลอ่อน
ลักษณะสมุนไพร :
หญ้างวงช้างเป็นพรรณไม้ล้มลุก มีอายุเพียงฤดูกาลเดียว เกิดในช่วงฤดูฝน ถึงหน้าแล้งก็ตาย มีความสูงของต้นประมาณ 15-60 เซนติเมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านมาก มีขนหยาบปกคลุมตลอดทั้งต้น ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับหรือออกเกือบตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ รูปกลมรี หรือป้อม ปลายใบแหลมสั้น กลางใบกว้างออก โคนใบมนรีหรือเรียวต่อลงมาถึงก้านใบ ส่วนขอบใบหยักเป็นคลื่นเล็กน้อยหรือเรียบเป็นคลื่นเล็กน้อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-8 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียวเข้ม ผิวใบหยาบ มีรอยย่น และขรุขระ หลังใบและท้องใบมีขนเล็กน้อย มีก้านใบยาวประมาณ 3-7 เซนติเมตร ดอกเป็นช่อ โดยจะออกที่บริเวณปลายยอด ปลายช่อมักม้วนลงดูเหมือนงวงช้างหรือหางแมงป่อง ช่อดอกยาวประมาณ 3-20 เซนติเมตร ดอกจะออกดอกทางด้านบนด้านเดียวและเรียงกันเป็นแถว ดอกย่อยมีขนาดเล็กเป็นสีฟ้าอ่อนหรือสีขาว มีกลีบดอก 5 กลีบ ลักษณะของผลเป็นรูปไข่ ผลเป็นคู่ มีขนาดเล็ก ยาวประมาณ 4-5 มิลลิเมตร ผลเกิดจากการที่รังไข่ 2 อันรวมตัวติดกัน เปลือกผลแข็ง ข้างในแบ่งออกเป็นช่อง 2 ช่อง มีเมล็ดอยู่ตามช่อง ช่องละ 1 เมล็ด
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ทั้งต้น และ ใบ
สรรพคุณทางยา :
- ทั้งต้น ยาแก้โรคชักในเด็ก ช่วยแก้เด็กตกใจในเวลากลางคืนบ่อยๆ ยาแก้ตาฟางเช่นกัน ช่วยแก้โรคลักปิดลักเปิด หรือโรคเลือดออกตามไรฟัน ช่วยแก้อาการปากเปื่อย ยาแก้ไข้ ลดไข้ ช่วยดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ ยาเย็น ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ ดับร้อนใน ยาสุขุม ออกฤทธิ์ต่อปอดและกระเพาะปัสสาวะ ช่วยแก้หอบหืด ช่วยแก้ปอดอักเสบ แก้ฝีในปอด มีฝีมีหนองในช่องหุ้มปอด ช่วยแก้อาการปวดท้อง
- ใบ ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ยาเย็น ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ ดับร้อนใน ยาอมกลั้วคอจะช่วยแก้อาการเจ็บคอได้
วิธีการใช้ :
- ยาแก้โรคชักในเด็ก ช่วยแก้เด็กตกใจในเวลากลางคืนบ่อยๆ ยาแก้ตาฟางเช่นกัน ช่วยแก้โรคลักปิดลักเปิด หรือโรคเลือดออกตามไรฟัน ช่วยแก้อาการปากเปื่อย ยาแก้ไข้ ลดไข้ ช่วยดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ ยาเย็น ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ ดับร้อนใน ยาสุขุม ออกฤทธิ์ต่อปอดและกระเพาะปัสสาวะ ช่วยแก้หอบหืด ช่วยแก้ปอดอักเสบ แก้ฝีในปอด มีฝีมีหนองในช่องหุ้มปอด ช่วยแก้อาการปวดท้อง นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ยาเย็น ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ ดับร้อนใน ยาอมกลั้วคอจะช่วยแก้อาการเจ็บคอได้ นำใบมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- ช่วยบรรเทาอาการกระหายน้ำ ทำให้ชุ่มชื่นในลำคอ เกิดความชุ่มชื่นในอก นำแก่นมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- ยาแก้ท้องเสีย นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
หญ้างวงช้างเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
