ชื่อสมุนไพร : ช้อยนางรำ
ชื่อเรียกอื่นๆ : ว่านมีดยับ, หว้านมีดยับ (ลำพูน), แพงแดง (ประจวบคีรีขันธ์), ค่อยช้างรำ, ช้อยช่างรำ นางรำ (ไทย), แพวแดง (อรัญประเทศ) และ เคยแนะคว้า (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Codariocalyx motorius (Houtt.) H. Ohashi
ชื่อสามัญ : Telegraph Plant และ Semaphore Plant
วงศ์ : LEGUMINOSAE
ช้อยนางรำเป็นจัดเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด มักขึ้นเองตามป่าชื้นทั่วไป หรือมีปลูกไว้ตามบ้านเพื่อไว้ดูเล่นเป็นของแปลกๆ ในปัจจุบันหาได้ค่อนข้างยาก บางคนจะนำมาปลูกไว้ในกระถาง แล้วจึงช่วยกันตบมือ ใบอ่อนของพรรณไม้ชนิดนี้ก็จะกระดิกได้เป็นจังหวะ จึงจัดว่าเป็นพรรณไม้ที่น่าอัศจรรย์ชนิดหนึ่ง สันนิษฐานว่าคงเป็นเพราะต้นไม้นี้มีปุ่มที่สามารถรับเครื่องเสียงและคลื่นเสียงได้ และคงไปกระทบต่อสารภายในของต้น แล้วส่งผลให้หูใบกระดิกหรือเคลื่อนไหวได้ในลักษณะเหมือนนางรำในละคร จึงเป็นที่มาของอีกชื่อเรียกหนึ่งว่า “สาวน้อยเริงระบำ” จัดเป็นสมุนไพรอีกชนิดหนึ่งที่มีความเชื่อในเรื่องของความศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งโบราณเรียกว่านกายสิทธิ์ นับถือกันมาแต่โบราณว่าเป็นไม้กายสิทธิ์ มีอำนาจทางโชคลาภและเมตตามหานิยม สรรพคุณทางยานั้นสามารถต้านความชราหรือต้านอนุมูลอิสระได้ดี โดยพบว่าน้ำที่สกัดได้จากใบมีเกลือแร่ คือ แคลเซียม โซเดียม แมกนีเซียม และมีกลุ่มไวตามิน ได้แก่ ไวตามินเอ เบต้าแคโรทีน ไวตามินซี และยังมีคลอโรฟิลล์ ซึ่งมีคุณสมบัติชีวภาพในการช่วยขับล้างสารพิษออกจากร่างกายได้
ลักษณะสมุนไพร :
ช้อยนางรำเป็นพรรณไม้พุ่มขนาดเล็กจำพวกหญ้า ลำต้นมีความสูงได้ประมาณ 90 เซนติเมตร ส่วนผิวของลำต้นนั้นจะเป็นสีไม้แห้ง ใบแยกเป็นใบย่อย 3 ใบ ใบย่อยแต่ละใบมีลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายใบมน ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-7 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียว ผิวใบด้านบนเป็นมัน ส่วนด้านล่างมีขนละเอียด ดอกแทงออกจากด้างข้างหรือที่ยอด เป็นช่อดอกแบบติดดอกสลับ ก้านช่อดอกมีขน ดอกมีขนาดเล็กคล้ายดอกถั่วแปบ แต่จะมีขนาดเล็กกว่าถั่วแปบมาก โดยกลีบดอกจะเป็นสีม่วงปนขาวหรือสีม่วงแดง และมีกลีบเลี้ยงเป็นรูปกระดิ่ง ผลมีลักษณะเป็นฝักแบน มีขนาดกว้างประมาณ 0.3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร ภายในฝักจะมีเมล็ดประมาณ 2-6เมล็ด เมล็ดเป็นสีดำ ลักษณะคล้ายกับเมล็ดถั่วดำ แต่จะมีขนาดเท่าหัวไม้ขีด
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ลำต้น และ ใบ
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยารักษาอาการเจ็บป่วย ยาแก้ไข้ประสาทพิการ แก้ไข้รำเพรำพัด ยาขับปัสสาวะ
- ลำต้น ยารักษาอาการเจ็บป่วย ยาแก้ไข้ประสาทพิการ แก้ไข้รำเพรำพัด ยาดับพิษร้อนภายใน แก้ฝีภายใน ฝีในท้อง ยาขับปัสสาวะ ทำให้ปรอทแข็งตัว
- ใบ ยารักษาอาการเจ็บป่วย ยาแก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ และแก้ฝีภายใน ยาแก้ไข้ประสาทพิการ แก้ไข้รำเพรำพัด ยาขับปัสสาวะ ทำให้ปรอทแข็งตัว
วิธีการใช้ :
- ยารักษาอาการเจ็บป่วย ยาแก้ไข้ประสาทพิการ แก้ไข้รำเพรำพัด ยาขับปัสสาวะ นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยารักษาอาการเจ็บป่วย ยาแก้ไข้ประสาทพิการ แก้ไข้รำเพรำพัด ยาดับพิษร้อนภายใน แก้ฝีภายใน ฝีในท้อง ยาขับปัสสาวะ นำลำต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยารักษาอาการเจ็บป่วย ยาแก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ และแก้ฝีภายใน ยาแก้ไข้ประสาทพิการ แก้ไข้รำเพรำพัด ยาขับปัสสาวะ นำใบมามาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ทำให้ปรอทแข็งตัว นำลำต้น ราก และใบของว่านชนิดนี้นำมาโขลกให้ละเอียดกวนกับปรอทในน้ำหนักเท่ากันๆ จะทำให้ปรอทแข็งตัว
ถิ่นกำเนิด :
ช้อยนางรำเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
