ชื่อสมุนไพร : หญ้าฝรั่น
ชื่อเรียกอื่นๆ : –
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Crocus sativus Linn.
ชื่อสามัญ : Saffron, True Saffron, Spanish Saffron และ Crocus
วงศ์ : IRIDACEAE
หญ้าฝรั่นเป็นพืชสมุนไพรต่างประเทศที่นิยมปลูกมากในแถบประเทศสเปน เยอรมัน ฝรั่งเศส อินเดีย และอิหร่าน โดยหากเป็นหญ้าฝรั่นที่ผลิตจากประเทศอิหร่านจะถือเป็นหญ้าฝรั่นที่มีคุณภาพที่ดีที่สุด และยังมีปริมาณการผลิตได้มากที่สุดในโลกอีกด้วย โดยหญ้าฝรั่นถือเป็นพืชสมุนไพรที่มีสรรพคุณที่มีประโยชน์ต่อร่างกายอย่างหลากหลาย และเป็นเครื่องเทศที่มีกลิ่นหอมแรงติดทนนาน คนส่วนใหญ่นิยมจึงนำหญ้าฝรั่นมาใช้ประโยชน์ในหลายๆด้าน ไม่ว่าจะเป็นประโยชน์ในการบำรุงร่างกาย ถนอมสายตา บำรุงโลหิต รักษาภาวะซึมเศร้า ช่วยทำให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง เสริมอายุให้ยืนยาว นำมาใช้ในการแต่งกลิ่น ประกอบอาหาร หรือนำมาแต่งกลิ่นเครื่องหอมและน้ำหอมก็มี นอกจากนี้ยังสามารถสกัดสีจากหญ้าฝรั่นออกมาเป็นสีเหลืองอมส้ม เพื่อใช้ในการย้อมสีผ้าได้อีกด้วย อย่างไรก็ดี สมุนไพรชนิดนี้ถือเป็นสมุนไพรที่มีมูลค่าสูงมาก เนื่องจากมักจะเจริญเติบโตในพื้นที่ลาดเขาเพียงไม่กี่ที่ อีกทั้ง ยังต้องรวบรวมดอกหญ้าฝรั่นประมาณ 100,000 ดอก เพื่อจะให้ได้เป็นเกสรตัวเมียที่แห้งแล้ว ที่เราเรียกว่า “หญ้าฝรั่น” ออกมาเพียง 1 กิโลกรัม จึงอาจกล่าวได้ว่าสมุนไพรชนิดนี้เปี่ยมล้นไปด้วยคุณค่า และมีมูลค่าสูงกว่าสมุนไพรอื่นใดเป็นอย่างมาก
ลักษณะสมุนไพร :
หญ้าฝรั่นจัดเป็นพืชล้มลุกที่มีความสูงของลำต้นประมาณ 10-30 เซนติเมตร ลำต้นจะอยู่ใต้ดิน และมีหัวเป็นเมล็ดกลมสีน้ำตาล มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 เซนติเมตร เมื่อสังเกตดูจะพบว่ามีลักษณะคล้ายหัวเผือกหรือหัวหอม ซึ่งบริเวณนี้จะเป็นที่สะสมของแป้ง ส่วนใบของหญ้าฝรั่นจะมีสีเขียว ลักษณะใบยาว เรียว แคบ และปลายแหลม แต่ละใบมีความยาวถึงประมาณ 40 เซนติเมตร ดอกหญ้าฝรั่นมักออกในช่วงฤดูใบไม้ร่วง โดยจะมีส่วนของก้านดอกแทงออกมาจากหัวใต้ดิน ดอกมีสีม่วง ลักษณะของดอกจะคล้ายกับดอกบัว มีกลีบดอกลักษณะเรียวยาวคล้ายรูปไข่ จำนวน 5-6 กลีบ ภายในดอกมีเกสรขนาดยาวโผล่ออกมาเหนือดอก โดยเกสรตัวเมียมีจะสีแดงเข้ม มีลักษณะเป็นง่าม 3 ง่าม เมื่อออกดอกแล้วจะมีอายุอยู่ได้นานประมาณ 2-3 สัปดาห์ สมุนไพรชนิดนี้มักเจริญเติบโตในที่ลาดเขาซึ่งพบได้เพียงไม่กี่ที่
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เกสร ลำต้น ดอก และราก
สรรพคุณทางยา :
- เกสร บรรเทาอาการปวดท้อง แก้อาการปวดในกระเพาะอาหาร คลายกล้ามเนื้อประสาท ช่วยความเครียด ถนอมสายตา ลดโอกาสการเกิดโรคจอประสาทตาเสื่อม รักษาภาวะซึมเศร้า บำรุงโลหิต และช่วยลดระดับไขมันและคอเลสเตอรอลในหลอดเลือด
- ต้น บำรุงหัวใจ
- ดอก แก้ไข้ และรักษาภาวะซึมเศร้า
- ราก แก้อาการบิด และแก้ไข้
วิธีการใช้ :
- บรรเทาอาการปวดท้อง แก้ปวดกระเพาะอาหาร คลายกล้ามเนื้อ คลายเครียด ถนอมสายตา รักษาภาวะซึมเศร้า บำรุงโลหิต และช่วยลดระดับไขมันและคอเลสเตอรอลในหลอดเลือด นำเกสรตัวเมียหรือที่เรียกว่าหญ้าฝรั่นในรูปแบบอบแห้ง มาต้มน้ำดื่มรับประทานเช้า-เย็น
- ย้อมสี นำหญ้าฝรั่นมาแช่ในน้ำอุ่นๆสัก 10 นาที สีจะค่อยๆละลายออกมา ก่อนนำไปใช้ย้อมสีอาหารหรือย้อมผ้า
ข้อควรระวัง : การใช้หรือบริโภคหญ้าฝรั่นเป็นจำนวนมาก อาจทำให้เกิดอาการอาเจียน วิงเวียนศีรษะ เลือดออกภายในมดลูก ถ่ายเป็นเลือด เลือดกำเดาไหล เลือดออกบริเวณเปลือกตาและริมฝีปาก อ่อนเพลีย ผิวเหลือง ตัวสั่น กล้ามเนื้ออ่อนตัว หรืออาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้ ปริมาณการบริโภคหญ้าฝรั่นที่เหมาะสมต่อวันจึงไม่ควรเกิน 1.5 กรัม และหากพบอาการผิดปกติควรรีบปรึกษาแพทย์โดยด่วน
ถิ่นกำเนิด :
หญ้าฝรั่นมีถิ่นกำเนิดอยู่ในแถบทวีปเอเซีย โดยเฉพาะบริเวณเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ แถบประเทศยุโรปตอนใต้ ตลอดจนบริเวณภาคใต้ของประเทศสเปน
.
