ชื่อสมุนไพร : ลำโพง
ชื่อเรียกอื่นๆ : มะเขือบ้า (ภาคเหนือ, ภาคอีสาน), ลำโพงขาว, ลำโพงดอกขาว (ภาคกลาง), ละอังกะ (ส่วย-สุรินทร์), เลี้ยก (เขมร-สุรินทร์), มั่วโต๊ะโละ, เล่าเอี้ยงฮวย (จีน), หยางจินฮัว และ ม่านทัวหลัว (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Datura metel Linn.
ชื่อสามัญ : Thorn Apple, Apple of Peru, Green Thorn Apple, Hindu Datura, Metel และ Tooth-ache Plant
วงศ์ : SOLANACEAE
ลำโพงเป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่งที่มักขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในดินที่อุดมสมบูรณ์หรือดินที่มีปุ๋ยมากๆ ชอบความชื้นแฉะ เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ต้นลำโพงหลักๆ ที่นำมาใช้เป็นยาในประเทศไทยจะมีอยู่ 2 ชนิดด้วยกัน คือ ลำโพงขาว มีลำต้นสีเขียว ดอกสีขาว และลำโพงกาสลัก มีลำต้นสีแดงเกือบดำ ดอกสีม่วงเป็นชั้นๆ สรรรพคุณทางยาของลำโพงดอกขาวพบว่าทั้งต้นมีสารอัลคาลอยด์ (Alkaloids) โดยจะพบจากดอกมากที่สุด ซึ่งมีหลายชนิด เช่น Hyoscine-Lsopolamine และ Hyocyamine โดยสารอัลคาลอยด์ Hyoscine มีฤทธิ์กดสมองหรือกดประสาทส่วนกลาง ทำให้ประสาทสงบ ทำให้จิตใจสงบ ทำให้ง่วงนอน และนอนหลับได้ยาวขึ้น แต่ถ้าได้รับในปริมาณที่มากจนเกินไปจะทำให้เกิดภาพหลอน พูดจาเพ้อ มีอาการคุ้มคลั่งคล้ายกับได้รับยาทะโทรปีน (Atropine) และทำให้หัวใจเต้นเร็วขึ้น มีการหายใจแรงขึ้น Hyoscine สามารถใช้ควบคุมอาการอาเจียนจากการเมารถได้ดี
ลักษณะสมุนไพร :
ลำโพงเป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก สูงประมาณ 2 เมตร ลำต้นกลมตั้งตรง แตกกิ่งก้าน ต้นจะเป็นสีเขียว เปลือกต้นเหนียว ใบเป็นใบเดี่ยวขนาดใหญ่ออกเรียงสลับ แผ่นใบเป็นรูปไข่หรือค่อนข้างกลมเล็กน้อย ปลายใบแหลม โคนใบเฉียงและเว้าเข้าหากันแต่มีขนาดไม่เท่ากัน ส่วนขอบใบเป็นคลื่นและหยักเป็นซี่ฟันหยาบๆ ใบเป็นสีเขียวอ่อน ก้านใบยาวประมาณ 2-6 เซนติเมตร ดอกเดี่ยวตามง่ามใบหรือส่วนยอดของต้น ลักษณะของดอกเป็นรูปแตรหรือลำโพงขนาดใหญ่ โคนดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายบานออกเป็นรูปแตรชั้นเดียว ดอกเป็นสีขาวและมีขนปกคลุม โคนดอกมีกลีบเลี้ยงสีเหลืองอ่อนหรือสีเขียวหุ้มอยู่ และยาวประมาณครึ่งหนึ่งของความยาวดอก ดอกแตกออกเป็น 5 แฉก ผลเป็นลูกกลมปกคลุมไปด้วยหนามแหลมยาวทั้งผล ผลอ่อนเป็นสีเขียว ส่วนผลแก่เป็นสีน้ำตาลอ่อน ผลมีขนาดโต เมื่อแก่จัดผลจะแตกภายในแบ่งเป็น 4 ซีก ภายในมีเมล็ดเป็นจำนวนมาก เมล็ดเป็นสีน้ำตาลหรือสีดำและมีลักษณะแบน เป็นรูปสามเหลี่ยม
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ดอก และ เมล็ด
สรรพคุณทางยา :
- ราก รักษาฝี แผลไหม้ รักษาไขข้ออักเสบ แก้กลากเกลื้อน
- ใบ หยอดหู แก้ปวดหู
- ดอก แก้ริดสีดวงจมูก แก้อาการปวดเมื่อย
- เมล็ด บำรุงประสาท แก้อาการปวดฟัน แก้อาการปวดเมื่อย แก้อาการปวดกระเพาะ ยาชา
วิธีการใช้ :
- รักษาฝี แผลไหม้ รักษาไขข้ออักเสบ แก้กลากเกลื้อน นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน หรืออาบแก้กลากเกลื้อน
- หยอดหู แก้ปวดหู นำใบมาต้มกับน้ำแล้วหยอดหู
- แก้ริดสีดวงจมูก แก้อาการปวดเมื่อย นำดอกมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- บำรุงประสาท แก้อาการปวดฟัน แก้อาการปวดเมื่อย แก้อาการปวดกระเพาะ ยาชา นำเมล็ดมาทุบให้พอกแหลก แล้วแช่กับน้ำมันพืชไว้ประมาณ 7 วัน ใช้ทาบริเวณที่มีอาการปวดเมื่อยหรือขัดยอก หรือนำมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
ลำโพงเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในแถบภูเขาทางภาคตะวันตกของประเทศปากีสถานและประเทศอัฟกานิสถาน
.
