ชื่อสมุนไพร : โคกกระสุน
ชื่อเรียกอื่นๆ : หนามกระสุน (ลำปาง), หนามดิน (ตาก), กาบินหนี (บางภาคเรียก), โคกกะสุน (ไทย), ชื่อจี๋ลี่ (จีนกลาง) และ ไป๋จี๋ลี่ (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Tribulus terrestris Linn.
ชื่อสามัญ : Bindii, Bullhead, Burra Gokharu, Caltrop, Caltrops, Cat’s head, Devil’s eyelashes, Devil’s thorn, Devil’s weed, Goathead, Ground Bur-nut, Small Caltrops, Puncture Vine, Puncturevine, Puncture Weed และ Tackweed
วงศ์ : ZYGOPHYLLACEAEA
โคกกระสุนเป็นพรรณไม้ที่ชอบขึ้นตามทางรถไฟ ตามที่รกร้าง ตามสวนผลไม้ ทุ่งหญ้า ท้องนา และริมทางสาธารณะทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคกลางของประเทศ ขยายพันธุ์ได้รวดเร็วโดยใช้เมล็ด ขึ้นได้ดีในดินทรายที่ค่อนข้างแห้ง มีการระบายน้ำดี เจริญงอกงามได้ดีในช่วงฤดูฝน โคกกระสุนในวงการกีฬา โคกกระสุนสามารถช่วยกระตุ้นการสร้างมวลกล้ามเนื้อและเพิ่มความแข็งแกร่งให้กับนักกีฬาได้ อีกทั้งยังช่วยผ่อนคลายความเครียด ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของร่างกายในการสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง เพิ่มสมรรถภาพของนักกีฬา ทำให้นักกีฬามีศักยภาพของร่างกายให้พร้อมสำหรับการแข่งขันกีฬามากขึ้น
ลักษณะสมุนไพร :
โคกกระสุนเป็นพรรณไม้ล้มลุกทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน ยาวได้ถึง 160 เซนติเมตร เป็นพืชจำพวกหญ้าที่มีอายุได้ประมาณ 1 ปี แตกกิ่งก้านแผ่ออกโดยรอบปกคลุมไปตามพื้นดิน ชูส่วนปลายยอดและดอกตั้งขึ้นมา มีขนตามลำต้น ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกขนาดเล็ก มีใบย่อยประมาณ 4-8 คู่ ก้านใบยาวประมาณ 6-15 มิลลิเมตร ออกตามลำต้นและตามข้อ ออกเรียงแบบสลับตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบมน โคนใบเบี้ยว ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-4 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 8-10 มิลลิเมตร หลังใบและท้องใบมีขนนุ่มทั้งสองด้าน มีหูใบเป็นรูปใบหอก ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นช่อสั้นตามซอกใบหรือตามข้อของลำต้น ดอกเป็นสีเหลืองสด มีกลีบรองดอก 5 กลีบ และกลีบดอก 5 กลีบ กลีบดอกมีลักษณะเป็นรูปรี รูปไข่กลับ หรือรูปไข่ปลายหอก มีสีเหลือง ดอกมีเกสรเพศผู้ 10 อัน ก้านดอกยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร เมื่อดอกบานจะมีขนาดกว้างประมาณ 0.7-2 เซนติเมตร ผลเป็นรูปทรงกลม เปลือกผลแข็งเป็นรูป 5 เหลี่ยม มีหนามแหลมใหญ่ 1 คู่ และมีหนามแหลมเล็กๆ ทั่วไป ผลจะแบ่งออกเป็น 5 ช่อง ในแต่ละช่องจะมีเมล็ดอยู่ประมาณ 2-3 เมล็ด ผลพอแห้งจะแตกออกได้
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เมล็ด, ราก, ทั้งต้น และ ผล
สรรพคุณทางยา :
- เมล็ด บำรุงร่างกาย มีกำลังวังชาหายเหนื่อยล้า แก้อ่อนเพลียไม่มีเรี่ยวแรง ยาแก้ผอมแห้ง
- ราก ยาแก้ปวดฟัน
- ทั้งต้น ยาแก้อาการหน้ามืดวิงเวียนศีรษะ แก้ปวดศีรษะ ยาแก้ไข้ทับระดู ยาแก้ไอ ขับเสมหะ หลอดลมอักเสบ ช่วยทำให้ตาสว่าง ยารักษาอาการอักเสบในช่องปาก ยาขับระดูขาวของสตรี ยารักษาหนองใน ยาระงับน้ำกามเคลื่อน
- ผล ยาลดความดันโลหิตสูง แก้ตาแดงน้ำตาไหลมาก แก้ปัสสาวะขัด แก้นิ่ว ยาขับระดูขาวของสตรี ช่วยทำให้คลอดบุตรง่าย ยารักษาหนองใน
วิธีการใช้ :
- บำรุงร่างกาย มีกำลังวังชาหายเหนื่อยล้า แก้อ่อนเพลียไม่มีเรี่ยวแรง ยาแก้ผอมแห้ง นำโคกกระสุน กำลังวัวเถลิง กำลังเสือโคร่ง และเครือเขาแกบมาต้มกิน
- ยาแก้ปวดฟัน นำรากนำมาฝนกับน้ำ แล้วนำมาถูกกับฟันที่มีอาการปวด
- ยาแก้อาการหน้ามืดวิงเวียนศีรษะ แก้ปวดศีรษะ ยาแก้ไข้ทับระดู ยาแก้ไอ ขับเสมหะ หลอดลมอักเสบ ช่วยทำให้ตาสว่าง ยารักษาอาการอักเสบในช่องปาก ยาขับระดูขาวของสตรี ยารักษาหนองใน ยาระงับน้ำกามเคลื่อน นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาลดความดันโลหิตสูง แก้ตาแดงน้ำตาไหลมาก นำผลโคกกระสุน 15 กรัม, เก๊กฮวย 20 กรัม, ชุมเห็ดเทศ 30 กรัม และชะเอม 6 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือจะใช้ผลแห้งเพียงอย่างเดียวก็ได้ โดยนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาลดความดันโลหิต
- แก้ปัสสาวะขัด แก้นิ่ว ยาขับระดูขาวของสตรี ช่วยทำให้คลอดบุตรง่าย ยารักษาหนองใน นำโคกกระสุนทั้งต้นนำมาผสมกับหญ้าแพรกทั้งต้น อ้อยดำทั้งต้น และแห้วหมูทั้งต้น นำมาต้มกับน้ำ 3 ส่วน เอา 1 ส่วน ใช้กินครั้งละครึ่งแก้ว วันละ 3 เวลา
ถิ่นกำเนิด :
โคกกระสุนเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
