ชื่อสมุนไพร : เทียนตากบ
ชื่อเรียกอื่นๆ : หอมป้อม (ภาคเหนือ), เก๋อโหลวจื่อ และ จ้างหุยเซียง (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Carum carvi Linn.
ชื่อสามัญ : Caraway, Caraway Fruit, Caraway Seed, Karawya และ Kummel
วงศ์ : UMBELLIFERAE
เทียนตากบเป็นพรรณไม้ล้มลุกในช่วงปีแรกจะแตกกิ่งก้านสาขาและในช่วงปีที่สองจะออกดอกและผล ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ที่เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุยและมีความชื้นปานกลาง มีประโยชน์โดยสามารถนำมาใช้เป็นเครื่องเทศประจำบ้านได้ โดยนิยมนำใช้แต่งกลิ่นขนมผิง ขนมปัง ขนมเค้ก ขนมนึ่ง ลูกกวาด เนื้อ อาหารแช่แข็ง เครื่องดื่มทั้งที่มีแอลกอฮอล์และไม่มีแอลกอฮอล์ และอาหารอื่นๆ อีกทั้งน้ำมันจากเมล็ดใช้แต่งกลิ่นเครื่องสำอาง ยาสีฟัน ยาอมบ้วนปาก น้ำหอม ยาทาบำรุงผิว สบู่ ครีม ฯลฯ ในผลเทียนตากบพบน้ำมัน และน้ำมันระเหย 3.5-7% โดยในน้ำมันพบ Caraway oil ในน้ำมันระเหยพบ d-Carvone, d-Limonene ประมาณ 50-60% เป็นต้น ซึ่งสาร Caraway oil มีฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อ Staphylococcus และเชื้อในลำไส้ใหญ่บางชนิด และยังสามารถต้านเชื้อแบคทีเรียได้บางชนิดอีกด้วย ยังพบอีกว่าเมื่อนำสาร Caraway oil มาให้กระต่ายกิน พบว่ามีฤทธิ์กระตุ้นลำไส้ของกระต่ายให้บีบตัวแรงขึ้น จึงใช้เป็นยาขับลมในลำไส้ได้ และยังช่วยทำให้มีการผลิตน้ำย่อยในกระเพาะและลำไส้ของกระต่ายให้มีมากขึ้นอีกด้วย นอกจากนี้สารสกัดจากผลเทียนตากบในความเข้มข้น 1 ต่อ 1,000 สามารถฆ่าพยาธิใบไม้ในตับได้ดี
ลักษณะสมุนไพร :
เทียนตากบเป็นพรรณไม้ล้มลุก อายุ 2 ขึ้นไป มีความสูงของต้นประมาณ 30-80 เซนติเมตร ทั้งต้นมีขนขึ้นปกคลุม ลำต้นมีลักษณะกลม ตั้งตรง สีเทาอมน้ำตาม เนื้อนิ่ม แตกกิ่งก้านสาขาขนาดเล็กบริเวณยอดต้น ลักษณะคดงอ กิ่งก้านไม่ใหญ่ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้น ใบย่อยมีลักษณะคล้ายกับใบสนแผง ปลายใบแหลม ใบเป็นสีเขียวสด ใบบ่อยมีขนาดกว้างประมาณ 1-3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 2-3 มิลลิเมตร ก้านใบยาวประมาณ 5-8 เซนติเมตร โคนลำต้นมีกาบหุ้ม ดอกออกเป็นช่อคล้ายซี่ร่ม ก้านช่อดอกยาวประมาณ 5-8 เซนติเมตร ในหนึ่งช่อจะมีก้านดอกประมาณ 8-16 ก้าน ทุกก้านจะมีกาบใบเป็นเส้นห่อหุ้มอยู่ 1-3 ใบ ดอกมีขนาดเล็กเป็นสีขาวหรือสีขาวอมชมพู มีกลีบดอก 5 กลีบ ดอกยาวไม่เกิน 1 มิลลิเมตร กลางดอกมีเกสรเพศผู้ขนาดเล็ก 5 อัน ผลจะออกบริเวณดอก ลักษณะของผลเป็นรูปกลมยาว มีเส้นนูนคล้ายสัน มีร่อง 5 ร่อง เรียงเป็นคู่ เมล็ดมีเหลี่ยมห้าเหลี่ยม สีเหลือง มีกลิ่นหอมมากกว่าส่วนอื่นๆ ของต้น
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ผลและเมล็ด
สรรพคุณทางยา :
- ผลและเมล็ด ยาบำรุงธาตุ แก้กระษัยลม แก้ธาตุอ่อน ช่วยแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน ช่วยขับเสมหะ ยาขับลม ช่วยขับลมในลำไส้เล็ก ยาแก้ปวดกระเพาะ ปวดท้อง ยาระบาย ช่วยแก้อาการปวดประจำเดือนของสตรี ยาแก้ไส้เลื่อน ช่วยแก้อาการปวดหลัง แก้อาการเกร็ง ช่วยขับน้ำนมของสตรี
วิธีการใช้ :
- ยาบำรุงธาตุ แก้กระษัยลม ช่วยแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน ช่วยขับเสมหะ ยาขับลม ช่วยขับลมในลำไส้เล็ก ยาแก้ปวดกระเพาะ ปวดท้อง ยาระบาย ช่วยแก้อาการปวดประจำเดือนของสตรี ยาแก้ไส้เลื่อน ช่วยแก้อาการปวดหลัง แก้อาการเกร็ง ช่วยขับน้ำนมของสตรี นำผลและเมล็ดให้ใช้ครั้งละ 3-10 กรัม นำมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- แก้ธาตุอ่อน นำเทียนตากบ เปลือกอบเชย ขิงแห้ง และเปลือกส้มแห้ง อย่างละ 10 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
เทียนตากบเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
