ชื่อสมุนไพร : สาบแร้งสาบกา
ชื่อเรียกอื่นๆ : หญ้าสาบแฮ้ง (เชียงใหม่), หญ้าสาบแร้ง (ราชบุรี), ตับเสือเล็ก (สิงห์บุรี) เทียมแม่ฮาง (เลย), เซ้งอั่งโซว (จีนแต้จิ๋ว) และ เซิ่งหงจี้ (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ageratum conyzoides Linn.
ชื่อสามัญ : Goat Weed
วงศ์ : COMPOSITAE
สาบแร้งสาบกาเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ที่เจริญเติบโตได้ในดินทุกชนิด ในปัจจุบันพบขึ้นทั่วไปตามที่รกร้างว่างเปล่าหรือตามริมถนนทั่วไป ในประเทศไทยพบได้ตามชายป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ทุ่งหญ้า และริมทาง ทั้งต้นพบสารจำพวกน้ำมันระเหย Ageratochromene, มีกรดอินทรีย์, กรดอะมิโน, โพแทสเซียมคลอไรด์, อัลคาลอยด์ และ ฟลาโวนอยด์ สารสกัดจากทั้งต้นมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อ Staphylococcus aureus
ลักษณะสมุนไพร :
สาบแร้งสาบกาเป็นพรรณไม้ล้มลุกและจัดเป็นวัชพืชอย่างหนึ่ง มีอายุเพียงปีเดียวก็ตาย ลำต้นมีลักษณะต้นตรง แตกกิ่งก้านสาขา สูงได้ประมาณ 30-70 เซนติเมตร ทั้งต้นมีขนสีขาวปกคลุมอยู่ เมื่อเด็ดมาขยี้ดมจะมีกลิ่นเฉพาะตัว กิ่งก้านเป็นสีเขียวอมม่วงเล็กน้อย ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ แต่ส่วนยอดของใบจะเรียงสลับกัน ก้านใบยาวประมาณ 7-26 มิลลิเมตร ลักษณะของใบเป็นรูปกลมมนรี ปลายใบแหลม โคนใบกลมมนหรือเว้าเข้าหากันเป็นรูปหัวใจ ส่วนขอบใบเป็นจักฟันเลื่อย แผ่นใบเป็นสีเขียวและมีขนสั้นๆ อ่อนๆ ขึ้นปกคลุมอยู่ ยาวประมาณ 2-5 นิ้ว ก้านใบมีขนปกคลุมตลอดทั้งก้าน ออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบและบริเวณส่วนยอดของลำต้น ในช่อหนึ่งจะมีดอกขนาดเล็ก มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-6 มิลลิเมตร และดอกย่อยอยู่อัดตัวกันแน่นเป็นจำนวนมาก ดอกเป็นสีฟ้า สีม่วงน้ำเงิน หรือสีขาว กลีบดอกมีขนาดเล็กเป็นหลอดเส้นๆ ปลายแหลม เรียงซ้อนกัน 2-3 ชั้น หลังกลีบดอกมีขนเล็กน้อย ส่วนปลายมีรอยแยกเป็น 5 กลีบ ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน อยู่ที่ใจกลางดอก ผลมีขนาดเล็กสีดำ ลักษณะของผลเป็นรูปคล้ายทรงกระบอกปลายแหลมเป็นเส้น มีร่อง 5 ร่อง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ทั้งต้น, ใบ และ ราก
สรรพคุณทางยา :
- ทั้งต้น ยาขับพิษร้อนถอนพิษไข้ ยาแก้หวัดตัวร้อน ยาแก้ไข้ ช่วยขับเสมหะ แก้หูน้ำหนวก ยาแก้คอเจ็บ คออักเสบปวดบวม ต่อมทอนซิลอักเสบ ทางเดินหายใจติดเชื้อ ยาแก้ลม ยาแก้ปวดกระเพาะ ปวดท้อง กระเพาะลำไส้อักเสบ จุกเสียดแน่นท้อง ยาแก้บิด ยาขับนิ่วในไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ ช่วยแก้ช่องท้องทวารหนักหย่อนยาน ยาขับระดูของสตรี ยาแก้สตรีตกเลือด
- ใบ รักษาไข้หวัด ช่วยทำให้อาเจียน ยาแก้อาการปวดศีรษะ แก้ไข้ ยาหยอดตาแก้ตาเจ็บ รักษาหูชั้นกลางอักเสบ รักษาคออักเสบ ช่วยแก้อาการท้องขึ้นอืดเฟ้อ ยาแก้อาการปวดท้อง อาหารเป็นพิษ อาหารไม่ย่อย ช่วยรักษาตาปลาอักเสบ ยาแก้อาการปวดบวม ช่วยแก้อาการปวดข้อ ปวดกระดูก
- ราก ยาแก้ไข้ ยาแก้อาการปวดศีรษะ ยาแก้อาการปวดท้อง อาหารเป็นพิษ อาหารไม่ย่อย ยายับยั้งการเจริญเติบโตของก้อนนิ่ว
วิธีการใช้ :
- ยาขับพิษร้อนถอนพิษไข้ ยาแก้หวัดตัวร้อน ยาแก้บิด ยาขับนิ่วในไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ ช่วยแก้ช่องท้องทวารหนักหย่อนยาน ยาขับระดูของสตรี ยาแก้สตรีตกเลือด ยาแก้ไข้ ช่วยขับเสมหะ แก้หูน้ำหนวก ยาแก้คอเจ็บ คออักเสบปวดบวม ต่อมทอนซิลอักเสบ ทางเดินหายใจติดเชื้อ ยาแก้ลม ยาแก้ปวดกระเพาะ ปวดท้อง กระเพาะลำไส้อักเสบ จุกเสียดแน่นท้อง นำต้นสดประมาณ 70 กรัม นำมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- รักษาไข้หวัด ช่วยทำให้อาเจียน ยาแก้อาการปวดศีรษะ แก้ไข้ ยาหยอดตาแก้ตาเจ็บ รักษาหูชั้นกลางอักเสบ รักษาคออักเสบ ช่วยแก้อาการท้องขึ้นอืดเฟ้อ ยาแก้อาการปวดท้อง อาหารเป็นพิษ อาหารไม่ย่อย ช่วยรักษาตาปลาอักเสบ ยาแก้อาการปวดบวม ช่วยแก้อาการปวดข้อ ปวดกระดูก นำใบสดประมาณ 30-60 กรัม นำมาล้างให้สะอาด แล้วคั้นเอาแต่น้ำผสมกับน้ำตาลกรวด ใช้รับประทานวันละ 3 ครั้ง ยาแก้ไข้ ยาแก้อาการปวดศีรษะ ยาแก้อาการปวดท้อง อาหารเป็นพิษ อาหารไม่ย่อย ยายับยั้งการเจริญเติบโตของก้อนนิ่ว นำรากมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
สาบแร้งสาบกาเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเขตร้อน
.
