ชื่อสมุนไพร : ว่านคันทมาลา
ชื่อเรียกอื่นๆ : คันฑมาลา, ว่านขาว, ว่านนางคำขาว และ ว่านคันทมาลาน้อย
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Curcuma Sp.
ชื่อสามัญ : –
วงศ์ : ZINGIBERACEAE
ว่านคันทมาลาเป็นพรรณไม้ชนิดนี้ขยายพันธุ์โดยใช้หัวว่านลงดิน ดินที่นำมาใช้ปลูกคือดินปนทราย กลบดินให้พอมิดหัวว่าน แต่อย่ากดจนแน่น แล้วรดน้ำให้พอดินชุ่มทั่วกัน ว่านคันทมาลาจะเจริญงอกงามได้ดีในช่วงฤดูฝน พอถึงฤดูหนาวใบจะตาย ประโยชน์ของว่านคันทมาลา คือ หัวใช้กินเป็นยาคงกระพันชาตรี โดยนิยมนำมาปลูกไว้ในบ้าน แล้วนำหัวมาเสกด้วยคาถาพระเจ้าห้าพระองค์ คือ “นะโมพุทธายะ” 3 จบ แล้วนำมากิน จะช่วยให้คงกระพันชาตรี ดอกของว่านคันทมาลามีกลีบดอกเรียงเป็นชั้นๆ ดูสวยงามแปลกตา จึงนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป
ลักษณะสมุนไพร :
ว่านคันทมาลาเป็นพรรณไม้ลงหัวล้มลุก ลำต้นแทงขึ้นมาจากหัวคล้ายกับกับขิง ข่า กะทือ ไพล ฯลฯ มีลำต้นเทียมสูงกว่า 1 เมตร ลำต้นใต้ดินเป็นหัวหรือเหง้าขนาดใหญ่ หัวหลักมีลักษณะเป็นรูปไข่แคบ เนื้อในแบ่งออกเป็น 2 ส่วน โดยชั้นนอกจะเป็นสีม่วงดำ ส่วนชั้นในจะเป็นสีขาวอมเหลือง หัวมีกลิ่นเผ็ดร้อนคล้ายกับว่านพระตะบะ แตกแขนงย่อยทั้งสองข้าง มีข้อและปล้องชัดเจน มีรูปร่างคล้ายกับใบว่านมหาเมฆ และขนาดของใบมีขนาดเท่ากับใบพุทธรักษา โดยมีใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปรีแกมรูปขอบขนาน และมีเส้นกลางใบเป็นสีแดงเข้ม ดอกเป็นช่อที่ปลายลำต้นเทียม มีใบประดับตอนล่างเป็นสีเขียวอ่อน ส่วนปลายเป็นสีม่วงแดง ส่วนใบประดับตอนบนเป็นสีม่วงแดงทั้งใบ ดอกเป็นสีเหลืองอ่อน มีแถบกลางเป็นสีเหลืองอ่อน ลักษณะของกลีบดอกที่แลบออกมาจากซอกกลีบประดับจะเป็นสีเหลืองสด ลักษณะเป็นรูปกรวยยาว ลักษณะของดอกคล้ายกับลูกสับปะรด มีกลีบดอกเป็นชั้นๆ ดูสวยงาม
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : หัว
สรรพคุณทางยา :
- หัว ยารักษาต่อมทอนซิลอักเสบ รักษาฝีในคอ แก้อาการเจ็บคอ ยาแก้บิด แก้ท้องขึ้น ท้องร่วง แก้อาการปวดท้องในเด็ก ยาชักมดลูกให้เข้าอู่เร็ว ในรายที่เพิ่งคลอดบุตร อยู่ในเรือนไฟ ยาแก้ริดสีดวงทวารหนักและลำไส้ รักษาอาการเคล็ด ขัดยอก ฟกช้ำ และอาการบวม รักษาฝีคันฑมาลา ฝีประคำร้อย และรักษาฝี
วิธีการใช้ :
- ยารักษาต่อมทอนซิลอักเสบ และรักษาฝีในคอ นำหัวว่านคันทมาลามาฝนกับเหล้าหรือน้ำส้มสายชู แล้วชุบด้วยสำลี ใช้อมไว้ข้างๆ แก้ม ค่อยๆ กลืนเอาแต่น้ำทีละน้อย
- แก้อาการเจ็บคอ นำหัวใช้ฝนกับเหล้าทาแก้อาการเจ็บคอ
- ยาแก้บิด แก้ท้องขึ้น ท้องร่วง นำหัวว่านนำมาฝนกับเกลือสินเทา แทรกกับน้ำร้อนหรือน้ำปูนใส
- แก้อาการปวดท้องในเด็ก นำหัวใช้ฝนกับน้ำปูนใส ใช้ทาท้อง
- ยาชักมดลูกให้เข้าอู่เร็ว ในรายที่เพิ่งคลอดบุตร อยู่ในเรือนไฟ นำหัวมาต้มหรือดองกับเหล้าขาวกินเป็นยาชักมดลูกให้เข้าอู่เร็ว
- ยาแก้ริดสีดวงทวารหนักและลำไส้ นำหัวมาโขลกและห่อด้วยผ้าขาว ใช้ดองกับเหล้าขาวกินเป็นยาแก้ริดสีดวงทวารหนักและลำไส้
- รักษาอาการเคล็ด ขัดยอก ฟกช้ำ และอาการบวม นำหัวใช้ฝนทารักษาอาการเคล็ด ขัดยอก ฟกช้ำ และอาการบวมได้ดีมาก
- รักษาฝีคันฑมาลา ฝีประคำร้อย และรักษาฝี นำหัวใช้คำพอกรักษาฝีคันฑมาลา ฝีประคำร้อย และรักษาฝีได้ทุกชนิด
ถิ่นกำเนิด :
ว่านคันทมาลาเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
