ยอ
ชื่อสมุนไพร : ยอ
ชื่อเรียกอื่นๆ : ตาเสือ, มะตาเสือ (ภาคเหนือ), แย่ใหญ่ (แม่ฮ่องสอน) และ ยอบ้าน (ภาคกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Morinda citrifolia L.
ชื่อสามัญ : Great Morinda, Tahitian Noni, Indian Mulberry และ Beach Mulberry
วงศ์ : RUBIACEAE
ยอเป็นพืชพื้นเมืองในแถบโพลีนีเซียตอนใต้ มักพบในป่าทึบหรือตามชายฝั่งทะเลที่เป็นโขดเขาหรือพื้นทราย เมื่อต้นโตเต็มที่อายุครบ 18 เดือน จะให้ผลสมบูรณ์ซึ่งมีน้ำหนักรวมระหว่าง 4-8 กิโลกรัมตลอดทั้งปี พืชชนิดนี้ทนทานต่อดินเค็มและสภาวะแห้งแล้ง นับได้ว่าเป็นพืชที่อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็นต่อร่างกาย ทั้งยังมีสารที่สำคัญอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็น กรดไขมัน ลิกนิน โพลีแซคคาไรด์ ฟลาโอนอยด์ อัคคาลอยด์ อีกด้วย คนส่วนใหญ่มักนำใบอ่อนนำมาลวกกินกับน้ำพริก แกงอ่อม หรือใช้รองกระทงห่อหมก ส่วนลูกยอสุกมักกินกับเกลือหรือกะปิ และในปัจจุบันนิยมนำไปคั้นเป็นน้ำลูกยอ ใช้ดื่มเพื่อเป็นยาลดความดันโลหิต ทำให้นอนหลับ และป้องกันโรคภูมิแพ้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งลูกยอมีคุณสมบัติช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งและเนื้องอก ดังนั้นแพทย์ทางเลือกสมัยใหม่จึงใช้บำบัดและรักษาโรคมะเร็งได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ผลวิจัยของมหาวิทยาลัยมหิดล ระบุว่า ลูกยอมีสารกระตุ้นในการสร้างเม็ดเลือดขาวที่ทำหน้าที่กำจัดเชื้อโรคในร่างกาย และสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งไม่ให้ลุกลามได้อีกด้วย
ลักษณะสมุนไพร :
ยอเป็นไม่พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็กที่มีความสูงเพียง 2-6 เมตร เปลือกลำต้นมีสีน้ำตาลเมื่อแตกเป็นสะเก็ดแล้วจะหลุดออก กิ่งอ่อนลักษณะเป็นสี่เหลี่ยม ใบเป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกันรูปทรงรีมีความกว้าง 8-15 เซนติเมตร และความยาว 10-20 เซนติเมตร ขอบใบและแผ่นใบเรียบ มีสีเขียวเข้มเป็นมันใ บ เส้นใบลึก ดอกมีลักษณะเล็กสีขาวออกเป็นช่อกลมตามบริเวณซอกใบ กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก มีกลิ่นหอม ผลเป็นผลรวมคล้ายรูปไข่ และเหมือนมีตารอบผล ความยาวของผลอยู่ระหว่าง 4-7 เซนติเมตร ผิวมีความขรุขระและเป็นตุ่ม เมื่อผลยังอ่อนจะมีสีเขียว แล้วค่อยเปลี่ยนเป็นสีเหลืองไปจนเกือบขาวเมื่อสุก โดยผลสุกจะมีกลิ่นเหม็นเอียน เมล็ดจะมีสีน้ำตาลและมีหลายเมล็ด
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ผลดิบ และ ผลสุก
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาระบาย แก้กระษัย แก้แผลที่มีอาการอักเสบรุนแรง
- ใบ บำรุงสายตา บำรุงหัวใจ แก้โรคเก๊าท์ บรรเทาอาการปวดตามข้อเล็กๆ ของนิ้วมือ นิ้วเท้า ฆ่าเหา แก้กระษัย แก้ท้องร่วง
- ผลดิบ แก้อาการอาเจียนของหญิงมีครรภ์ รักษาอาการเจ็บหรือแผลตกสะเก็ดรอบปาก แก้อาการเจ็บคอ
- ผลสุก บำบัดและรักษาโรคมะเร็ง แก้ไข้ บรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะ รักษาอาการปากและเหงือกอักเสบ แก้อาการปวดฟัน ช่วยขับลมในลำไส้ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับโลหิตประจำเดือน
วิธีการใช้ :
- ยาระบาย แก้กระษัย แก้แผลที่มีอาการอักเสบรุนแรง นำรากมาต้มเอาน้ำ ดื่มรับประทานหรือ ทาบริเวณแผลอักเสบ
- บำรุงสายตา บำรุงหัวใจ แก้ท้องร่วงแก้กระษัย นำใบปรุงเป็นอาหาร หรือ นำมาต้มเอาน้ำ ดื่มรับประทาน
- แก้โรคเก๊าท์ บรรเทาอาการปวดตามข้อเล็กๆ ของนิ้วมือ นิ้วเท้า ฆ่าเหา นำใบมาคั้นน้ำทาบริเวณที่เป็น
- รักษาอาการเจ็บหรือแผลตกสะเก็ดรอบปาก นำผลดิบมาสกัดเป็นน้ำ
- แก้อาการอาเจียนของหญิงมีครรภ์ นำผลดิบมาต้มน้ำรับประทานกับรากผักชี
- แก้อาการเจ็บคอ นำผลดิบนำไปเผาไฟให้สุก และแช่ในน้ำต้มสุก แล้วรินเอาแต่น้ำดื่มเพื่อบรรเทาอาการ
- บำบัดและรักษาโรคมะเร็ง แก้ไข้ บรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะ รักษาอาการปากและเหงือกอักเสบ แก้อาการปวดฟัน ช่วยขับลมในลำไส้ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับโลหิตประจำเดือน นำผลสุกมาคั้นเป็นน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
ยอเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศอินเดีย ถึงตอนใต้ของประเทศจีน
.
