ชื่อสมุนไพร : ผักโขม
ชื่อเรียกอื่นๆ : ผักขม, ผักโหม, ผักหม (ภาคใต้), ผักโหมเกลี้ยงและ กระเหม่อลอเตอ (แม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Amaranthus lividus L.
ชื่อสามัญ : Amaranth
วงศ์ : AMARANTHACEAE
ผักโขมเป็นไม้พุ่มเตี้ยและเป็นพืชล้มลุกที่มีอายุแค่ปีเดียว จัดเป็นผักเพื่อสุขภาพชั้นยอด ซึ่งพบว่าในใบผักโขมเป็นแหล่งของวิตามิน แร่ธาตุ และสารอาหารสำคัญที่ให้ประโยชน์แก่ร่างกายอยู่มากมาย ผักโขมจะให้พลังงานต่ำแต่มีวิตามินสูง โดยผักโขมปริมาณ 1 ถ้วยจะให้วิตามินเอ วิตามินซี กรดอะมิโน และสารอาหาร ได้แก่ ธาตุเหล็ก ซัลเฟอร์ เบต้าแคโรทีน แมกนีเซียม และแคลเซียมสูง ซึงสีเขียวเข้มของผักโขมสามารถบอกได้ว่ามีสารคลอโรฟีลล์ในปริมาณสูงจึงมีส่วนช่วยล้างฟอกออกซิเจนที่อยู่ในเซลล์ และมีสารแอนตี้ออกซิแดนท์สูง มีสารซาโปนินที่ช่วยลดคอลเลสเทอรอลในเลือดอีกด้วย ผักโขมยังมีเส้นใยอาหารมาก จึงช่วยระบบขับถ่าย และลดความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งกระเพาะอาหารได้ ผลการวิจัยยังพบว่า เมล็ดผักโขมที่ชาวตะวันตกชอบรับประทานนั้นมีคุณค่าโปรตีนและแคลเซี่ยมที่สูงกว่าน้ำนม อีกทั้งให้กรดอะมิโนที่ชื่อว่าไลซีนมากกว่าที่ได้จากข้าวหรือข้าวสาลีอีกด้วย นอกจากนี้ผักโขมมีคาโรทีนอยด์เรียกนีโอแซนทิน (Neoxanthin) ปี พ.ศ.2547 ระบุว่า สารนีโอแซนทินกระตุ้นเซลล์มะเร็งอัณฑะให้ทำลายตัวเอง และถูกระบบลำไส้เปลี่ยนเป็นสารใหม่ที่มีคุณสมบัติหยุดการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็งอัณฑะได้
ลักษณะสมุนไพร :
ผักโขมเป็นเป็นพืชล้มลุกที่มีอายุเพียงแค่ปีเดียว ลำต้นอวบน้ำมีสีเขียวอ่อนโคนต้นสีน้ำตาลแดงมีความสูงประมาณ 30-100 เซนติเมตร ลักษณะแตกกิ่งก้านสาขาจำนวนมาก ใบเป็นใบเดี่ยวรูปไข่คล้ายสามเหลี่ยม ใบเป็นใบเดี่ยวออกแบบเรียงสลับเวียนรอบลำต้น ใบมีขนาดใหญ่ซึ่งมีความกว้างประมาณ 7 เซนติเมตร และความยาวประมาณ 10 เซนติเมตร รูปไข่กว้าง ปลายใบมนโคนใบป้าน ผิวเรียบหรือมีขนเล็กน้อย ขอบใบเรียบหลังเป็นคลื่นเล็กน้อย ดอกออกเป็นดอกที่มีช่อสีม่วงปนเขียวโดยจะออกตามบริเวณซอกใบและปลายกิ่ง ดอกย่อยจะเรียงตัวอัดกันแน่น เมล็ดมีขนาดเล็ก ลักษณะเมล็ดค่อนข้างกลม และเมล็ดมีสีน้ำตาลเกือบดำ
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ต้น และ ทั้งต้น
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาขับปัสสาวะดับพิษร้อน ถอนพิษไข้
- ใบ รักษาแผลพุพองบำรุงกำลัง ชะลอวัยและความเสื่อมของเซลล์ เสริมการสร้างคอลลาเจนเพิ่มความยืดหยุ่น บำรุงและรักษาสุขภาพสายตา บำรุงกระดูกและฟัน ชะลอความเสื่อมของสมอง บำรุงโลหิต ลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจ
- ต้น แก้อาการแน่นหน้าอกและไอหอบ
- ทั้งต้น ต้านมะเร็งเต้านม มะเร็งปอด มะเร็งรังไข่ ดับพิษภายในและภายนอก แก้บิด มูกเลือด ริดสีดวงจมูก ริดสีดวงทวาร แก้ผื่นคัน แก้รำมะนาด รักษาฝี แผลพุพอง
วิธีการใช้ :
- ยาขับปัสสาวะดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- รักษาแผลพุพองบำรุงกำลัง ชะลอวัยและความเสื่อมของเซลล์ เสริมการสร้างคอลลาเจนเพิ่มความยืดหยุ่น บำรุงและรักษาสุขภาพสายตา บำรุงกระดูกและฟัน ชะลอความเสื่อมของสมอง บำรุงโลหิต ลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจ นำใบมาตำพอกรักษาบาดแผล หรือนำใบมาประกอบอาหารรับประทาน หรือ ลวกรับประทานสดๆ
- แก้อาการแน่นหน้าอกและไอหอบ นำต้นมาประกอบอาหารรับประทาน หรือ ลวกรับประทานสดๆ
- ต้านมะเร็งเต้านม มะเร็งปอด มะเร็งรังไข่ ดับพิษภายในและภายนอก แก้บิด มูกเลือด ริดสีดวงจมูก ริดสีดวงทวาร แก้ผื่นคัน แก้รำมะนาด รักษาฝี แผลพุพอง นำทั้งต้นมาประกอบอาหารรับประทาน หรือ ต้มรับประทานสดๆ หรือ ตำพอกรักษาบาดแผล
ถิ่นกำเนิด :
ผักโขมเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดทวีปอเมริกาเขตร้อน
.
