บอระเพ็ด
ชื่อสมุนไพร : บอระเพ็ด
ชื่อเรียกอื่นๆ : เจตมูลหนาม (หนองคาย), ตัวเจตมูลยาน, เถาหัวดำ (สระบุรี), หางหนู (อุบลราชธานี), จุ่งจิง และ เครือเขาฮอ (ภาคเหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook.f.& Thomson
ชื่อสามัญ : Heart – Leaved Moonseed
วงศ์ : MENISPERMACEAE
บอระเพ็ดเป็นพืชไม้เถาเลื้อยประเภทไม้เนื้ออ่อน จัดเป็นสมุนไพรไทยชนิดหนึ่งที่มีคุณค่าในความขมที่แฝงไปด้วยสรรพคุณหลายๆอย่างที่โดดเด่นจนชาวโอรังอัสลีในรัฐเประของประเทศมาเลเซียนำมาใช้รักษาโรคเบาหวานได้เป็นอย่างดี สรรพคุณหลักๆของบอระเพ็ดนั้นมักใช้เป็นยาแก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับเหงื่อ แก้โรคผิวหนัง ดับพิษปวดแสบปวดร้อน ฆ่าแมลงที่หู บำรุงน้ำดี ฆ่าพยาธิไส้เดือน ช่วยให้เจริญอาหาร และถือเป็นยาอายุวัฒนะชั้นเลิศ การรับประทานบอระเพ็ดทุกวันจะช่วยทำให้ร่างกายแข็งแรง มีภูมิต้านทาน ไม่เป็นหวัดง่าย แต่ในขณะเดียวกันอาจมีผลข้างเคียงหรือมีโอกาสเสี่ยงที่จะเป็นโรคหัวใจ หากรับประทานต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน การบริโภคบอระเพ็ดจึงจำเป็นต้องมีข้อจำกัด โดยไม่ควรรับประทานต่อเนื่องนานเกิน 1 เดือน และควรเว้นระยะเวลาอย่างน้อย 1-2 สัปดาห์เพื่อให้ร่างกายปรับสภาพ หากใช้แล้วเกิดอาการมือเท้าเย็นหรือแขนขาหมดเรี่ยวแรง ควรหยุดรับประทานทันที
ลักษณะสมุนไพร :
บอระเพ็ดเป็นพืชสมุนไพรเถาเลื้อย ขนาดของเถาค่อนข้างใหญ่และกลม ลักษณะเป็นปุ่มปมขนาดเท่ากับนิ้วมือ ประมาณ 1-2 ซม.มีสีเทาอมดำ รสขม เปลือกสามารถลอกได้ เถาอ่อนจะมีสีเขียว ผิวนั้นค่อนข้างเรียบ ส่วนเถาแก่จะมีสีน้ำตาลอมเขียว ผิวค่อนข้างขรุขระเป็นปุ่มๆ มีรากอากาศลักษณะเหมือนเชือกเส้นเล็กที่ห้อยเป็นสายยาวลงมา ลำต้นจะมียางที่มีรสขมมาก ใบเป็นใบเดี่ยวแบบสลับ มีลักษณะใบเป็นรูปหัวใจคล้ายกับใบพลู ตรงโคนใบเป็นรูปหยักเว้าเข้าไป และบริเวณจุดโคนใบเกิดจากการรวมกันของเส้นใบจำนวน 5-7 เส้น ดอกบอระเพ็ดนั้นมีขนาดค่อนข้างเล็ก มีสีเหลืองอมเขียว หรือ สีแดงอมชมพู ส่วนใหญ่มักจะออกดอกเป็นช่อตามปลายกิ่ง ความยาวประมาณ 5-20 ซม. ประกอบด้วยกลีบดอกและกลีบเลี้ยงอย่างละ 6 กลีบ ส่วนผลจะมีสีเหลืองหรือส้ม ลักษณะกลมรีเป็นรูปไข่ มีขนาดประมาณ 2-3 ซม. ภายในผลมีเมล็ด ลักษณะเมล็ดมีเนื้อเยื่อบางๆหุ้มอยู่
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ดอก, ต้น, ผล และเถา
สรรพคุณทางยา :
- ราก แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้พิษ ไข้จับสั่น ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ ช่วยเจริญอาหาร
- ใบ แก้ไข้ รักษาโรคผิวหนัง ดับพิษปวดแสบปวดร้อน แก้รำมะนาด ปวดฟัน บำรุงน้ำดี แก้โรคในกระเพาะอาหาร ช่วยเจริญอาหาร
- ดอก ฆ่าพยาธิในท้อง ในหู และในฟัน
- ต้น แก้ไข้ บำรุงกำลัง แก้อาการแทรกซ้อน ขณะที่เป็นไข้ทรพิษ แก้เลือดพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้สะอึก แก้พิษฝีดาษ ช่วยเจริญอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ
- ผล แก้ไข้ แก้เสมหะเป็นพิษ แก้สะอึก และสมุฎฐานกำเริบ
- เถา แก้โรคกระเพาะ แก้ไข้ทุกชนิด แก้พิษฝีดาษ แก้ร้อนใน กระหายน้ำ แก้สะอึก บำรุงกำลัง บำรุงน้ำดี บำรุงอาหาร
วิธีการใช้ :
- แก้ร้อนใน กระหายน้ำ แก้สะอึก นำต้นหรือเถาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- บรรเทาไข้ ลดความร้อน แก้โรคกระเพาะ นำเถาแก่สด หรือ ต้นสด ตำให้แหลกและคั้นเอาน้ำดื่ม ดื่มวันละ 2 ครั้ง ก่อนอาหารเช้า-เย็น หรือเวลามีอาการ หรือนำเถาสดมาดองเหล้า 20 ดีกรี รับประทานเพียงครั้งละ 1 ช้อนชา
- ยาอายุวัฒนะ บำรุงกำลัง บำรุงน้ำดี นำเถามาหั่นแล้วตากแห้ง บดเป็นผง นำมาผสมกับน้ำผึ้ง แล้วปั้นเป็นก้อนลูกกลอน รับประทานก่อนนอนทุกวัน วันละ 3-5 เม็ด หรือ นำบอระเพ็ดตากแห้ง แล้วบด ใส่ลงแคปซูล รับประทานวันละ 2-3 แคปซูล ก่อนอาหาร เช้า เย็น
- ฆ่าพยาธิในท้อง ในหู และในฟัน นำดอกบอระเพ็ด มาต้มน้ำดื่ม รับประทานน้ำต้มดอก
- แก้ปวดเจ็บบาดแผล รักษาโรคผิวหนัง นำใบมาตำให้ละเอียด แล้วนำมาพอกบริเวณฝี รอยฟกช้ำ บาดแผลต่างๆ
- แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้พิษ ไข้จับสั่น ดับพิษร้อน ใช้ราก ตำผสมมะขามเปียกและเกลือ หรือดองเหล้า รับประทานครั้งละ 1 ช้อนชา
ถิ่นกำเนิด :
บอระเพ็ดเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดมาจากประเทศศรีลังกา อินเดีย และไทย
.
