ชื่อสมุนไพร : ตำแยแมว
ชื่อเรียกอื่นๆ : หานแมว (ภาคเหนือ), ตำแยตัวผู้, ตำแยป่า, หญ้าแมว และ หญ้ายาแมว (ไทย)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Acalypha indica Linn.
ชื่อสามัญ : Indian Acalypha, Indian Nettle, Indian Copperleaf และ Tree-seeded Mercury
วงศ์ : EUPHORBIACEAE
ตำแยแมวเป็นพรรณไม้ล้มลุกชนิดหนึ่ง ซึ่งขยายพันธุ์ด้วยวิธีการปักชำและการแยกต้น ชอบขึ้นตามที่ดินเย็นๆ พบขึ้นเป็นวัชพืชตามที่รกร้างทั่วไป และตามที่มีอิฐปูนเก่าๆ ผุๆ โดยทั้งต้นใช้เป็นยาถอนพิษของโรคแมวได้ดี มีผู้ค้นพบว่าในขณะที่แมวไม่สบายหรือมีไข้ หากมันได้เคี้ยวลำต้นของตำแยแมวเข้าไป ไม่นานก็จะหายจากอาการไข้ได้ และในขณะเดียวกันถ้าแมวนั้นกินสารที่มีพิษเข้าไป ก็แก้โดยการให้กินต้นตำแยแมวเข้าไป แล้วมันก็จะอาเจียนหรือสำรอกพิษออกมา จึงเป็นการช่วยถอนพิษในแมวได้ ทำให้มันกลับมาแข็งแรงอีกครั้ง ฉะนั้นคนส่วนใหญ่จึงนิยมเรียกตำแยตัวผู้ว่า “ตำแยแมว” ประโยชน์ของใบสดใช้ปรุงเป็นอาหารได้ เช่น แกงเลียง เป็นต้น
ลักษณะสมุนไพร :
ตำแยแมวพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง สูงได้ประมาณ 2 ฟุต แตกกิ่งก้านจากโคนต้น เนื้อภายในอ่อนและไม่แข็งแรง ใบเป็นใบเดี่ยวขนาดเล็ก แต่มีขนาดใหญ่กว่าใบพุทราเล็กน้อย ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปมนรี รูปไข่ หรือรูปกลมโต ปลายใบมนหรือแหลมเล็กน้อย โคนใบสอบ ส่วนขอบใบหยักเล็กน้อย แผ่นใบเป็นสีเขียว ด้านบนมีขนขึ้นปกคลุม ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบ รอบๆ ลำต้น ส่วนยอดของช่อดอกเป็นดอกเพศเมีย ลักษณะของดอกจะคล้ายกับใบอ่อนที่มีขนาดเล็ก แต่เมื่อบานเต็มที่แล้วใบอ่อนนี้ก็ยังคงติดอยู่และไม่ร่วง มีใบประดับหยักเป็นซี่ฟัน มีขนปกคลุม แต่ละใบประดับจะหุ้มห่อดอก 2-6 ดอก
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ และ ต้น
สรรพคุณทางยา :
- ราก ขับเสมหะ เสมหะในโรคหอบหืด แก้คลื่นเหียนอาเจียน และทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร เป็นยาถ่าย ยาระบาย บำรุงกำลัง บำรุงร่างกายให้แข็ง ช่วยกระจายเลือดลม แก้อาการปวดเมื่อย และช่วยทำให้สมรรถภาพทางเพศ
- ใบ ช่วยขับเสมหะ ขับเสมหะในโรคหลอดลมอักเสบ เสมหะในโรคหอบหืด แก้คลื่นเหียนอาเจียน และทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร เป็นยาถ่าย ยาระบาย ขับพยาธิ ขับพยาธิเส้นด้าย เป็นยาถอนพิษเมาเบื่อในทางเดินอาหาร รักษาโรคผิวหนัง รักษาแผลเนื่องจากนอนมาก
- ต้น ทำให้อาเจียน ช่วยขับเสมหะ ขับเสมหะในโรคหลอดลมอักเสบ เสมหะในโรคหอบหืด รักษาโรคหอบหืด ภูมิแพ้ ล้างเมือกในท้องหรือทำความสะอาดทางเดินอาหาร ด้วยการนำต้นสดทั้งต้นมาคั้นเอาแต่น้ำ ซึ่งน้ำที่ได้นี้จะใช้เป็น purgative เป็นยาถ่าย ยาระบาย ขับพยาธิ ขับพยาธิเส้นด้าย ยาถอนพิษเมาเบื่อในทางเดินอาหาร
วิธีการใช้ :
- ขับเสมหะ เสมหะในโรคหอบหืด แก้คลื่นเหียนอาเจียน และทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร เป็นยาถ่าย ยาระบาย บำรุงกำลัง บำรุงร่างกายให้แข็ง ช่วยกระจายเลือดลม แก้อาการปวดเมื่อย และช่วยทำให้สมรรถภาพทางเพศ นำรากมาต้มกับน้ำ ต้มรับประทาน
- ช่วยขับเสมหะ ขับเสมหะในโรคหลอดลมอักเสบ เสมหะในโรคหอบหืด นำใช้ใบสดๆ นำมาสับเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วนำไปต้มกับน้ำ 4 ถ้วยแก้ว ให้เหลือเพียง 2 ถ้วยแก้ว ใช้ดื่มครั้งละ 1 ถ้วย เช้าและเย็น
- แก้คลื่นเหียนอาเจียน และทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร เป็นยาถ่าย ยาระบาย ขับพยาธิ ขับพยาธิเส้นด้าย นำใบสดมาทำเป็นอาหาร โดยเฉพาะสำหรับเด็กๆ หรือนำมาต้มกิน หรือจะใช้ใบสดนำมาคั้นเอาน้ำผสมกับกระเทียมก็ได้
- เป็นยาถอนพิษเมาเบื่อในทางเดินอาหาร รักษาโรคผิวหนัง นำใช้ใบสดนำมาตำผสมกับเกลือแกง ใช้ทาบริเวณที่เป็น
- รักษาแผลเนื่องจากนอนมาก นำใบแห้งนำมาป่นให้ละเอียดใช้โรยรักษาแผล
- ทำให้อาเจียน ช่วยขับเสมหะ ขับเสมหะในโรคหลอดลมอักเสบ เสมหะในโรคหอบหืด รักษาโรคหอบหืด ภูมิแพ้ นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มสัก 1 แก้ว ใช้ดื่มเมื่อมีอาการ แก้วเดียวก็หาย หรือจะนำมาโขลกผสมกับน้ำซาวข้าว กรองใส่ผ้าขาวบางให้ได้น้ำข้นๆ 1 แก้ว แล้วดื่ม
- ล้างเมือกในท้องหรือทำความสะอาดทางเดินอาหาร นำต้นสดทั้งต้นมาคั้นเอาแต่น้ำ
- เป็นยาถ่าย ยาระบาย ขับพยาธิ ขับพยาธิเส้นด้าย ยาถอนพิษเมาเบื่อในทางเดินอาหาร นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
ตำแยแมวเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
