ตาเป็ดตาไก่
ชื่อสมุนไพร : ตาเป็ดตาไก่
ชื่อเรียกอื่นๆ : ก้างปลาดง, ตับปลา, ลังกาสา (เชียงใหม่), จ้ำเครือ (ลำปาง), ลังกาสาขาว (ตราด), ตีนจำโคก (เลย), ประดงนกกด (สุราษฎร์ธานี), ตาเป็ดหิน (ชุมพร), มาตาอาแย (มลายู-ยะลา), ตาไก่ใบกว้าง (ทั่วไป), มหาเฮง (ชื่อทางการค้า), ตีนเป็ด, ตาเป็ดเขา และ ตุ้มลงเดี๋ยง
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ardisia crenata Sims
ชื่อสามัญ : Christmas Berry, Australian Holly, Coral Ardisia, Coral Bush, Coralberry, Coralberry Tree, Hen’s-eyes, Hilo Holly, Spiceberry และ Sea Poison Tree
วงศ์ : MYRSINACEAE
ตาเป็ดตาไก่เป็นพรรณไม้ที่พบขึ้นตามพื้นที่ป่าดิบชื้นและป่าดิบแล้งทั่วทุกภาคของประเทศ เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนที่ระบายน้ำดี นิยมใช้ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป เวลาติดผลจะดกเต็มต้น เมื่อผลสุกจะเป็นสีแดงสดใส ทำให้ดูสวยงามมาก นิยมนำมาปลูกลงในกระถางขนาดเล็กหรือใหญ่ตามขนาดของต้น สำหรับชาวญี่ปุ่น ต้นตาเป็ดตาไก่นั้นถือเป็นไม้มงคล ที่ใช้สำหรับส่งมอบเป็นของขวัญแก่ผู้เป็นที่รักนับถือในช่วงเทศกาลปีใหม่ เนื่องจากผลสุกของต้นตาเป็ดตาไก่นั้นเป็นสีแดงสดงดงามคล้ายสีดวงอาทิตย์ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ประจำชาติของญี่ปุ่น ยอดใช้รับประทานเป็นผักสด ผลสุกมีรสหวานสามารถใช้รับประทานได้ ข้อมูลทางเภสัขวิทยาของตาเป็ดตาไก่นั้น รากมีสารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ซาโปนิน ซึ่งมีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของมดลูก และยังพบสาร friedelin ที่มีฤทธิ์ลดการอักเสบ และสาร rapanone ที่มีฤทธิ์ต้านการเจริญของเชื้อโรคเรื้อนในสัตว์ทดลอง
ลักษณะสมุนไพร :
ตาเป็ดตาไก่เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก มีความสูงได้ประมาณ 1-2 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียน ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปไข่กลับ ปลายใบแหลมหรือเรียวแหลม โคนใบสอบเรียว ส่วนขอบใบหยักมนและมีต่อม ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 6-15 เซนติเมตร เนื้อใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ใบเป็นสีเขียวสด เมื่อใบดกจะเป็นพุ่มน่าชมยิ่งนัก ออกดอกเป็นช่อคล้ายซี่ร่ม โดยจะออกที่ปลายกิ่งและตามซอกใบ กลีบเลี้ยงดอกเป็นสีเขียวมี 5 กลีบ ส่วนกลีบดอกมี 5 กลีบ โคนเชื่อมกันเป็นรูประฆัง ดอกเป็นสีชมพูแกมขาว หรือสีม่วงแกมชมพู ผิวมีต่อมกระจาย ดอกมีเกสรเพศผู้ประมาณ 4-5 อัน ติดที่หลอดกลีบดอก เกสรเพศเมีย มีรังไข่อยู่ใต้วงกลีบ ผลเป็นผลสด ผลมีลักษณะกลม เมื่อสุกเป็นสีแดง ภายในผลมีเมล็ดเดี่ยวแข็ง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ทั้งต้น, เปลือก และ ใบ
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาช่วยเจริญอาหาร
- ทั้งต้น รักษาโรคประดง ยาแก้ปากเปื่อย
- เปลือก แก้ไข้
- ใบ แก้ผื่นคัน ตุ่มตามผิวหนัง
วิธีการใช้ :
- ยาช่วยเจริญอาหาร นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- รักษาโรคประดง ยาแก้ปากเปื่อย นำทั้งต้นผสมกับสมุนไพรจำพวกประดงรวม 9 ชนิด แล้วนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยารักษาโรคประดง ยาแก้ปากเปื่อย
- แก้ไข้ นำเปลือกมาขูดใช้ห่อใบพลูย่างไฟอบไข้
- แก้ผื่นคัน ตุ่มตามผิวหนัง นำใบใช้ต้มกับน้ำอาบแก้ผื่นคัน ตุ่มตามผิวหนัง
ถิ่นกำเนิด :
ตาเป็ดตาไก่เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
