ชื่อสมุนไพร : ดาวเรืองฝรั่ง
ชื่อเรียกอื่นๆ : ดาวเรืองหม้อ (กรุงเทพฯ), จินจ่านจวี๋ (จีนกลาง) และ กิมจั้วเก็ก (จีนแต้จิ๋ว)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Calendula officinalis Linn.
ชื่อสามัญ : Calendula, Common Marigold, Cape Marigold, English Marigold, Garden Marigold, Scottish Marigold, Marigold, Pot Marigold และ Ruddles
วงศ์ : ASTERACEAE
ดาวเรืองฝรั่งเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด เป็นไม้กลางแจ้ง เจริญเติบได้ในดินที่ระบายน้ำดี เป็นพรรณไม้พื้นเมืองของยุโรปตอนใต้ ดาวเรืองฝรั่งเป็นสมุนไพรที่ถูกนำมาใช้เป็นส่วนผสมในการผลิตเครื่องสำอาง ซึ่งมีความสำคัญสำหรับทารก โดยนำมาใช้ผสมในแป้งสำหรับโรยตัวเด็ก ผสมในน้ำสำหรับอาบน้ำทำความสะอาดร่างกาย เช่น คาโมไมล์ และคอมเฟรย์ ต้นให้ดอกจำนวนไม่น้อย แต่ไม่ดกเท่าดาวเรืองทั่วไป ก้านดอกตรงยาวใช้ปลูกเป็นไม้ตัดดอกได้ดี กลีบดอกใช้ฉีกใส่ในซุป ใช้เป็นสมุนไพร และให้สีแทนหญ้าฝรั่น (saffron) ได้ด้วย ใบมีกลิ่นหอมอ่อนๆ คล้ายเครื่องเทศ สามารถนำมาใช้ทำอาหารได้เหมือนผักชนิดหนึ่ง หรือใช้ใส่ในซุปให้ได้กลิ่นและรสพิเศษ
ลักษณะสมุนไพร :
ดาวเรืองฝรั่งเป็นพรรณไม้ล้มลุก มีอายุประมาณ 1-2 ปี ลำต้นตั้งตรง มีความสูงได้ประมาณ 33-48 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านสาขามากที่โคนต้น ทั้งต้นมีขนขึ้นปกคลุมเล็กน้อย ตามกิ่งและก้านจะมีร่องเหลี่ยม ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปหอก ปลายใบแหลม ส่วนขอบใบเป็นคลื่น ใบมีขนาดยาวประมาณ 2.2-7.8 เซนติเมตร ไม่มีก้านใบ ใบที่อยู่ตรงโคนก้านจะมีขนาดใหญ่เรียงกันขึ้นไปหาเล็ก แผ่นใบมีสีเขียวอ่อน ดอกออกเป็นดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุกบริเวณปลายต้น ดอกมีสีเหลืองหรือสีเหลืองปนส้ม กลีบดอกมีขนาดเล็ก ลักษณะเป็นรูปแกมขอบขนานเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ หลายชั้นๆ หรือเรียงซ้อนกันเป็นวงหลายวง ดอกวงนอกเป็นดอกเพศเมีย ส่วนดอกวงในเป็นดอกเพศผู้ ดอกมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 3.3-7.8 เซนติเมตร ปลายดอกแยกออกเป็นแฉกๆ กลีบดอกทั้งหมดจะมีขนแข็งติดอยู่ที่โคน บริเวณใต้ดอกมีกลีบเลี้ยงอยู่ 1-2 ชั้น ผลเป็นผลแห้ง ผลมีลักษณะเป็นรูปขอบขนานโค้ง ยาวประมาณ 10-12 มิลลิเมตร มีขนเล็กน้อยหรืออาจเกลี้ยง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ดอก, ใบ, ราก และ ทั้งต้น
สรรพคุณทางยา :
- ดอก ยาธาตุ ยาลดไขมันในเลือด ลดคอเลสเตอรอล ยาแก้อาการอักเสบของตา ยาแก้ไข้ ขับเหงื่อ ยาแก้ไข้ทรพิษ ยาขับลม ขับกระษัยลม ยาขับพยาธิ ยารักษาอาการถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ยาแก้โรคดีซ่าน ยาแก้โรคหัด
- ราก ยาสุขุม ออกฤทธิ์ต่อตับและม้าม ใช้เป็นยาฟอกเลือด กระจายเลือดลมที่อุดตัน ยาแก้ปวดกระเพาะ ยารักษาอาการถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ยารักษาซีสต์ในมดลูกของสตรี
- ทั้งต้น ช่วยเจริญอาหาร ช่วยขับเหงื่อ ยาแก้คลื่นเหียนอาเจียน ยาขับพยาธิ
- ใบ รักษาอาการท้องผูก ยาแก้โรคต่อมน้ำเหลืองในเด็ก
วิธีการใช้ :
- ยาธาตุ ยาลดไขมันในเลือด ลดคอเลสเตอรอล ยาแก้อาการอักเสบของตา ยาแก้ไข้ ขับเหงื่อ ยาแก้ไข้ทรพิษ ยาขับลม ขับกระษัยลม ยาขับพยาธิ ยารักษาอาการถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ยาแก้โรคดีซ่าน ยาแก้โรคหัด นำดอกนำมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาสุขุม ออกฤทธิ์ต่อตับและม้าม ใช้เป็นยาฟอกเลือด กระจายเลือดลมที่อุดตัน ยาแก้ปวดกระเพาะ ยารักษาอาการถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ยารักษาซีสต์ในมดลูกของสตรี นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ช่วยเจริญอาหาร ช่วยขับเหงื่อ ยาแก้คลื่นเหียนอาเจียน ยาขับพยาธิ นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- รักษาอาการท้องผูก ยาแก้โรคต่อมน้ำเหลืองในเด็ก นำใบนำมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
ดาวเรืองฝรั่งเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในยุโรปตอนใต้
.
