ชื่อสมุนไพร : ดองดึง
ชื่อเรียกอื่นๆ : ก้ามปู (ชัยนาท), หมอยหีย่า (อุดรธานี), พันมหา (นครราชสีมา), คมขวาน, หัวขวาน, บ้องขวาน (ชลบุรี), ดาวดึงส์, ว่านก้ามปู (ภาคกลาง), มะขาโก้ง (ภาคเหนือ), ดาวดึง, หัวขวาน, หัวฟาน และ พันมหา (ภาคอีสาน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Gloriosa superba L.
ชื่อสามัญ : Climbing Lily, Turk’s cap, Superb Lily, Flame Lily และ Gloriosa Lily
วงศ์ : COLCHICACEAE

ดองดึงเป็นพืชที่มีอยู่ทั่วไปชอบขึ้นตามบริเวณที่โล่งหรือบริเวณชายป่าในดินปนทรายหรือดินที่ขาดความอุดมสมบูรณ์ สามารถขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดหรือแยกเหง้า โดยปกติส่วนใหญ่จะนิยมปลูกไว้เพื่อเป็นไม้ดอกประดับซึ่งดอกมีสีสันสวยงามสะดุดตาและมีความคงทนเมื่อเปรียบเทียบกับไม้ดอกทั่วไป นอกจากนี้ยังมีประโยชน์ทางการแพทย์เช่นกัน โดยส่วนที่นำมาใช้ได้แก่ ส่วนหัว แป้งที่ได้จากหัว เมล็ด และรากโดยมักนำมาทำเป็นยาสมุนไพร เนื่องจากพืชชนิดนี้มีสารสำคัญต่างๆหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็น Colchicne, Gloriosine, Superbine รวมไปถึงสารอัลคาลอยด์อื่นๆด้วย โดยสารโคลชิซีน (Colchicne) ซึ่งสารสกัดต่างๆเหล่านี้มีสรรพคุณในการป้องกันโรคได้หลายชนิดโดยเฉพาะรักษาอาการปวดข้อได้เป็นอย่างดี ทั้งยังมีฤทธิ์ในการยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์ จึงเป็นที่มาของทางการแพทย์นำมาใช้ในการรักษาโรคมะเร็งบางชนิดและโรคไขข้ออักเสบ อีกทั้งสารโคลชิซีนยังทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของโครโมโซมที่มีการนำไปใช้ผสมพันธุ์ให้กับพืชเพื่อให้ได้สายพันธุ์ใหม่

ลักษณะสมุนไพร :
ดองดึงเป็นพืชไม้เถาล้มลุกที่มีอายุหลายปีและค่อนข้างยาว ยาวได้ถึง 5 เมตร มีเหง้าหรือหัวอยู่ใต้ดินทรงกระบอกโค้ง ใบเป็นใบเดี่ยวแบบเรียงสลับหรือเรียงเป็นวงรอบข้อ 1-3 ใบเป็นรูปขอบขนานแกมรูปใบหอกที่มีความยาวประมาณ 5-15 ซม. ปลายใบเรียวแหลมงอเป็นมือเกาะและไม่มีก้าน ดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ดอกมีขนาดใหญ่ความยาว 6-10 ซม. ก้านดอกมีความยาวประมาณ 5 ซม. ดอกมีสีแดงด้านบน หรือตามขอบกลีบ ด้านล่างมีสีเหลืองบางครั้งมีสีเหลืองซีดอมเขียว หรือสีแดงทั้งดอก เกสรเพศผู้มีจำนวน 6 อัน ก้านดอกมีความยาว 3-5 ซม. อับเรณูมีความยาวประมาณ 1 ซม. ก้านเกสรเพศเมียมีความยาว 0.3-0.7 ซม. แยกเป็น 3 แฉก ผลรูปขอบขนานมีความยาวประมาณ 5-10 ซม. แตกตามรอยประสาน เมล็ดกลมสีแดงส้มจำนวนมาก ผลมีลักษณะเป็นรูปขอบขนานมีความยาวประมาณ 5-10 ซม. แตกตามรอยประสาน มีเมล็ดกลมๆสีแดงส้มจำนวนมาก

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, หัว และ เมล็ด
สรรพคุณทางยา :

1. ราก แก้จุกเสียด ช่วยลดเสมหะ แก้โรคผิวหนัง
2. หัว รักษาโรคมะเร็ง แก้โรคปวดข้อ แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อรักษาโรคเรื้อน แก้โรคกามโรค ช่วยขับลม
3. เมล็ด ยาเบื่อสัตว์

วิธีการใช้ :

1. แก้จุกเสียด ช่วยลดเสมหะ นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
2. แก้โรคผิวหนังแก้พิษงู พิษตะขาบ แมลงป่อง นำรากมาฝนทาบริเวณที่เป็น
3. รักษาโรคมะเร็ง แก้โรคปวดข้อ แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อรักษาโรคเรื้อน แก้โรคกามโรค ช่วยขับลม นำหัวดองดึงมาสกัดรับประทานหรือนำมาฝนทาแก้โรคปวดข้อ แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ รักษาโรคเรื้อน แก้โรคกามโรค ยาเบื่อสัตว์ นำเมล็ดมาโขลกให้ละเอียดใช้เป็นยาเบื่อสัตว์

ถิ่นกำเนิด :
ดองดึงเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในแอฟริกาเขตร้อนและเอเซียเขตร้อน

.