ชุมเห็ดไทย
ชื่อสมุนไพร : ชุมเห็ดไทย
ชื่อเรียกอื่นๆ : พรมดาน, พราดาน (สุโขทัย), หญ้าลึกลืน, หญ้าลักลืน(ปราจีนบุรี), เล็นเค็ด (มหาสารคาม), เล็บหมื่นน้อย, ลับมืนน้อย, เล็บมื่นน้อย (ภาคเหนือ), ชุมเห็ดควาย, ชุมเห็ดเขาควาย, ชุมเห็ดนา, ชุมเห็ดเล็ก, เล็บมื่นน้อย, เล็บมื้น (ภาคกลาง), กิเกีย, หน่อปะหน่าเหน่อ, หน่อปะหน่ำเหน่อ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), ก๊วกเม้ง, เอียฮวยแซ (จีน) และ เจี๋ยหมิงจื่อ (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Senna tora (L.) Roxb.
ชื่อสามัญ : Foetid Cassia และ Sickle Senna
วงศ์ : LEGUMINOSAE
ชุมเห็ดไทยเป็นพืชที่ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด โดยมักพบขึ้นเองตามริมคลอง ตามที่รกร้าง หรือตามริมทางทั่วไป เมล็ดมักนำมาใช้เป็นยาโดยเฉพาะช่วยบรรเทาอาการนอนไม่หลับได้เป็นอย่างดี ทั้งยังมีกรดครัยโซเฟนิค ซึ่งมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อราที่ทำให้เกิดโรคผิวหนัง โดยต้องนำเมล็ดไปตากให้แห้งอีกครั้ง ก่อนนำมาใช้ให้นำมาคั่วจนเริ่มพองตัวและมีกลิ่นหอม โดยเมล็ดที่ได้จะมีรสขมเล็กน้อย ลื่นเป็นเมือก และเมล็ดที่ดีควรมีลักษณะอวบแน่นเป็นสีเหลืองออกสีน้ำตาล แต่ไม่ควรจะใช้ในปริมาณสูงเกินไปอาจทำให้ไตอักเสบและทำให้ท้องเสียได้ และควรระมัดระวังในการนำมาใช้กับผู้ป่วยที่เป็นโรคลำไส้อักเสบด้วย ส่วนใบหรือทั้งต้นนั้น ให้ใช้แบบสดๆ หรือนำมาตากแห้งเก็บไว้ใช้ โดยมีสรรพคุณขับปัสสาวะและขับน้ำเหลือง นอกจากนี้ใบอ่อนสามารถนำมาต้มจิ้มรับประทานกับน้ำพริก หรือใช้ทำแกงเลียง แกงไตปลาได้
ลักษณะสมุนไพร :
ชุมเห็ดไทยเป็นไม้พุ่มอายุหลายปี ทรงพุ่มตั้งตรง ต้นสูงประมาณ 105 -132 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลางลำต้น 12 -17 มิลลิเมตร ลำต้นสีเขียวอมน้ำตาลแดง ไม่มีขน ใบเรียงตัวแบบขนนกปลายคู่ ใบย่อยรูปไข่กลับ โคนใบแหลม ปลายใบแหลมแบบติ่งหนาม ขนาดใบยาว 4 -5 เซนติเมตร กว้าง 2 -3 เซนติเมตร ก้านใบยาว 2 – 3 เซนติเมตร ไม่มีขน ผิวใบสีเขียวเข้ม นุ่ม หน้าใบไม่มีขน หลังใบมีขนละเอียดปกคลุมหนาแน่น ขอบใบมีรอยหยักแบบขนครุย ใบมีกลิ่นฉุนเล็กน้อย หูใบแบบเข็มแหลม สีเขียว 2 อัน ยาวประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร ดอกออกที่ซอกใบ เป็นกระจุก ดอกเดี่ยวมีก้านช่อดอกออกจากจุดเดียวกัน ช่อดอกยาว 2 -4 เซนติเมตร มี 1-3 ดอกต่อช่อ ดอกสีเหลืองอมส้ม มี 5 กลีบดอก ฐานรอบกลีบดอกสีขาวอมเหลืองมีขนครุยตามขอบ อับเรณูสีเหลืองอมน้ำตาล ฝักรูปขอบขนานแบน ฝักยาว 11 -14 เซนติเมตร กว้าง 0.3-0.4 เซนติเมตร
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เมล็ด, ทั้งต้น, ใบ และ ผล
สรรพคุณทางยา :
- เมล็ด ทำให้ง่วงนอนและหลับ แก้กระษัย ขับปัสสาวะพิการ เป็นยาระบายอ่อนๆ รักษาโรคผิวหนัง
- ทั้งต้น แก้ไข้ ขับพยาธิในท้องเด็ก ยาระบายอ่อนๆ แก้ไอ แก้เสมหะ แก้หืด คุดทะราด
- ใบ ยาระบาย
- ผล แก้ฟกบวม
วิธีการใช้ :
- ทำให้ง่วงนอนและหลับ แก้กระษัย ขับปัสสาวะพิการ เป็นยาระบายอ่อนๆ รักษาโรคผิวหนัง นำเมล็ดมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- แก้ไข้ ขับพยาธิในท้องเด็ก ยาระบายอ่อนๆ แก้ไอ แก้เสมหะ แก้หืด คุดทะราด นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาระบาย นำใบมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- แก้ฟกบวม นำผลมาตำแล้วพอกบริเวณแผลแก้ฟกบวม
ถิ่นกำเนิด :
ชุมเห็ดไทยเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันอออกเฉียงใต้
.
