ชะมวง

ชื่อสมุนไพร : ชะมวง
ชื่อเรียกอื่นๆ : ส้มป้อง, มะป่อง (คนเมือง), หมากโมก (อุดรธานี), มวงส้ม (นครศรีธรรมราช), กะมวง, มวง, ส้มมวง (ภาคใต้), กานิ (มลายู-นราธิวาส), ตระมูง (เขมร), ยอดมวง, ส้มม่วง, ส้มโมง และ ส้มป่อง
ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Garcinia cowa Roxb. ex DC.
ชื่อสามัญ : Garcinia cowa
วงศ์ : GUTTTIFERACEAE

ชะมวงหรือต้นส้มมวงที่เป็นชื่อเรียกของคนปักษ์ใต้ จัดว่าเป็นพืชชนิดหนึ่งที่คนท้องถิ่นแถบภาคตะวันออกตั้งแต่จังหวัดจันทบุรีไปจนถึงตราด รวมทั้งคนแถบภาคใต้นิยมนำยอดและใบอ่อนมาปรุงอาหารประเภทต้มส้ม โดยต้มกับกระดูกหมูหรือซี่โครงหมูที่เรียกว่า ซี่โครงหมูต้มใบชะมวงถือเป็นเมนูอาหารรสเด็ดยอดนิยมเลยทีเดียว นอกจากนี้ยังมีเมนูที่รู้จักกันดีก็คือ แกงกะทิใบชะมวง ทั้งนี้ก็เพราะจะได้รสชาติที่อร่อยเปรี้ยวและกลมกล่อม ในขณะเดียวกันก็ถือเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณทางยามากมาย โดยล่าสุดทางคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ เผยผลวิจัยว่าค้นพบสารชนิดใหม่ในใบชะมวงซึ่งสามารถออกฤทธิ์ต้านมะเร็งได้และได้ตั้งชื่อสารชนิดนี้ว่า ชะมวงโอน (Chamuangone) จากความสำเร็จที่ใช้ระยะเวลาศึกษาค้นคว้านานกว่า 2 ปีทำให้ผลงานชิ้นนี้ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ Food Chemistry ซึ่งเป็นวารสารที่ได้รับการยอมรับในวงการวิชาการ โดยระบุไว้ว่าสารชะมวงโอนมีฤทธิ์ในการต้านเซลล์มะเร็งด้วยการทดสอบกับเซลล์มะเร็งปอดและเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว สามารถนำไปใช้ดัดแปลงและพัฒนายาต้านมะเร็งที่ออกฤทธิ์ดีขึ้นและลดอาการข้างเคียงต่อเซลล์ปกติ

ลักษณะสมุนไพร :
ชะมวงเป็นไม้ยืนต้นไม่ผลัดใบที่มีขนาดกลางลักษณะทรงพุ่มรูปกรวยคว่ำ สูงประมาณ 5-10 เมตร เปลือกมีสีดำน้ำตาลผิวขรุขระแตกเป็นสะเก็ด เปลือกด้านในมีสีขมพูออกแดงและมีน้ำยางสีเหลือง ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับตรงข้ามกันลักษณะรูปรีแกมใบหอกหรือขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบสอบแหลม ขอบใบเรียบ มีความกว้างประมาณ 2.5-5 เซนติเมตร และความยาวประมาณ 8-13 เซนติเมตร ใบอ่อนเป็นสีเขียวอ่อน ส่วนใบแก่เป็นสีเขียวเข้ม หลังใบเรียบลื่นเป็นมัน ท้องใบเรียบ เนื้อใบค่อนข้างหนาและเปราะ ก้านใบสีแดงมีความยาวประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร ดอกออกตามซอกใบและตามกิ่ง ดอกตัวผู้มีดอกย่อย 3-8 ดอก มีเกสรตัวผู้รูปสีเหลี่ยม กลีบดอกมีสีเหลืองนวลและมีกลิ่นหอมลักษณะแข็งหนา 4 กลีบ และกลีบเลี้ยง 4 กลีบ ดอกตัวเมียออกเป็นดอกเดี่ยวตามปลายกิ่ง ผลรูปกลมแป้น ผิวเรียบมัน ขนาด 2.5-6 เซนติเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองถึงส้ม เนื้อหนาภายในมีเมล็ด 4-6 เมล็ด รูปทรงรี ผลสุกมีรสเปรี้ยวใช้รับประทาน แต่มียางทำให้ติดฟัน

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ยาง และ ผล
สรรพคุณทางยา :

1. ราก แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ยาถอน พิษไข้ แก้บิด เสมหะ เป็นพิษ
2. ใบ รักษาโรคมะเร็ง ยาระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ แก้โลหิต แก้ไอ แก้กระหายน้ำ
3. ยาง สกัดทำสีย้อมผ้า
4. ผล ระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ แก้กระหายน้ำ ฟอกโลหิต

 

วิธีการใช้ :

1. แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ยาถอน พิษไข้ แก้บิด เสมหะ เป็นพิษ นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
2. รักษาโรคมะเร็ง ยาระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ แก้โลหิต แก้ไอ แก้กระหายน้ำ รับประทานสดๆเป็นผักแกล้ม หรือ นำมาประกอบอาหารต่างๆ
3. ย้อมผ้า นำยางสีเหลืองมาทำสีย้อมผ้า
4. ระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ แก้กระหายน้ำ ฟอกโลหิต รับประทานสดๆเป็นผลไม้รสเปรี้ยว หรือนำมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน

 

ถิ่นกำเนิด :
ชะมวงเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

 

.