ชื่อสมุนไพร : หัสคุณ
ชื่อเรียกอื่นๆ : คอมขน, สามโซก (เชียงใหม่), หวด (ลำปาง), เพี้ยฟานดง, สมัดดง, สมัดต้น, สมัดใหญ่ (เลย), หัสคุณ (สระบุรี), ฉี้, ลิ้นชี่, สาบแร้งสาบกา (จันทบุรี), หมอน้อย (อุตรดิตถ์), ดอกสะมัด, สะแบก (อุดรธานี), ชะมุย (ชุมพร), มุยขาว (ประจวบคีรีขันธ์) และ หมุยขน (นครศรีธรรมราช)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Micromelum minutum (Forst. f.) Wight & Arn.
ชื่อสามัญ : Lime Berry
วงศ์ : RUTACEAE
หัสคุณเป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด พบขึ้นตามป่าดงดิบเขา ตามลำธาร ตามป่าโปร่งทุ่งร้างทั่วไป ประโยชน์ของหัสคุณ คือ ยอดและดอกใช้รับประทานเป็นผักสดได้ ดอกอ่อนมีรสหวานมัน นิยมนำมากินกับแกงไตปลาน้ำพริกและขนมจีน ดอกมีกลิ่นหอม รสร้อน ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อโรค รักษาแผลเรื้อรังใบนำมาตำใช้เป็นยาทาแก้คัน หรือนำมาพอกประคบหรืออบไอน้ำ แก้ผื่นคันตามผิวหนัง กระจายเลือดลมให้เดินสะดวก และช่วยแก้ลมอัมพฤกษ์ อัมพาต
ลักษณะสมุนไพร :
หัสคุณเป็นจัดเป็นไม้ยืนต้นหรือไม้พุ่มขนาดเล็กถึงขนาดกลาง มีความสูงได้ถึง 10 เมตร ตามกิ่งอ่อนมีขนสั้นสีเทา ส่วนต้นเป็นสีเขียว เมื่อแก่แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลอมเทา แตกเป็นร่องตื้นตามยาว ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ มีใบย่อยประมาณ 7-15 ใบ ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปไข่ ปลายใบแหลม ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-7 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียวอ่อน เนื้อใบบาง มีต่อมน้ำมันเล็กๆ จับดูแล้วจะรู้สึกเหนียว หลังใบเกือบเรียบถึงมีขนสั้นๆ ส่วนท้องใบมีขนบางๆ ใบมีกลิ่นหอมเหมือนการบูร มีรสหอมร้อน ออกดอกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง มีดอกย่อยจำนวนมาก ดอกย่อยมีกลีบดอกเป็นสีเขียวอ่อนหรือสีขาวแกมเหลือง เมื่อดอกบานเต็มที่กลีบดอกจะม้วนไปด้านหลังเล็กน้อย ผลเป็นผลสด ออกเป็นพวงโต ลักษณะของผลเป็นรูปกระสวยหรือรูปไข่ขนาดเล็ก ผิวผลเรียบใส ฉ่ำน้ำ ผลเป็นสีเขียวอ่อน มีขนปกคลุม เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีส้มหรือสีแดง
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ผล, เปลือกต้น, ทั้งต้น, ดอก และ กระพี้
สรรพคุณทางยา :
- ราก ยาแก้โลหิตอันข้นด้วยบุพโพ ยาแก้ไข้ ยาแก้โรคหอบหืด ยาแก้ลมเช่นกัน ยาแก้ริดสีดวง ยารักษานิ่วในไต ยาขับเลือดและหนอง
- ใบ ยารมรักษาริดสีดวงจมูก ยาแก้ไข้ แก้ไข้อันผอมเหลือง ยาแก้ไอ ยาแก้หืดไอ แก้ลมอันเสียดแทง ช่วยขับลม ยอกในข้อ
- ทั้งต้น ยาแก้ไอ ยาแก้เสมหะและลมทั้งปวง ช่วยแก้ลมภายในให้กระจาย ยาขับพยาธิไส้เดือน ยาบำรุงน้ำดี
- ดอก ช่วยแก้เสมหะให้ตก ขับเสมหะให้ลงสู่คูถทวาร
- ผล ยาถ่าย ยาขับพยาธิ
- เปลือกต้น ช่วยแก้โลหิตในลำคอ และลำไส้ให้กระจาย
- กระพี้ ยาแก้โลหิตในลำไส้
วิธีการใช้ :
- ยาแก้โลหิตอันข้นด้วยบุพโพ ยาแก้ไข้ ยาแก้โรคหอบหืด ยาแก้ลมเช่นกัน ยาแก้ริดสีดวง ยารักษานิ่วในไต ยาขับเลือดและหนอง นำรากมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยารมรักษาริดสีดวงจมูก ยาแก้ไข้ แก้ไข้อันผอมเหลือง ยาแก้ไอ ยาแก้หืดไอ แก้ลมอันเสียดแทง ช่วยขับลม ยอกในข้อ นำใบมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาแก้ไอ ยาแก้เสมหะและลมทั้งปวง ช่วยแก้ลมภายในให้กระจาย ยาขับพยาธิไส้เดือน ยาบำรุงน้ำดี นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ช่วยแก้เสมหะให้ตก ขับเสมหะให้ลงสู่คูถทวาร นำดอกมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ช่วยแก้โลหิตในลำคอ และลำไส้ให้กระจาย นำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาแก้โลหิตในลำไส้ นำกระพี้มาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
- ยาถ่าย ยาขับพยาธิ นำผลมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
หัสคุณเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
.
