ชื่อสมุนไพร : ส้มจี๊ด
ชื่อเรียกอื่นๆ : ส้มกิมจ๊อ และ ก่ำควิด
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus Japonica Thunb.
ชื่อสามัญ : Kumquats และ Cumquats
วงศ์ : RUTACEAE

ส้มจี๊ดเป็นพรรณไม้ที่ขึ้นได้ทั่วไป มีเขตการกระจายพันธุ์ในเอเชียตะวันตก ส้มจี๊ด หรือ ส้มกิมจ๊อ เป็นพืชท้องถิ่นในประเทศจีน แล้วจึงแพร่กระจายพันธุ์ไปญี่ปุ่น ไต้หวัน และเกาหลี ในภาษาจีนกวางตุ้งจะเรียกว่า “ก่ำควิด” ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “kumquat”  ผลส้มจี๊ดอุดมไปด้วยวิตามินเอ วิตามินซี และกรดอินทรีย์อีกหลายชนิดที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย ผลมีรสเปรี้ยวใช้รับประทานแทนมะนาว หรือนำมาใช้ปรุงอาหาร ใช้แต่งรสเปรี้ยวในการทำน้ำผลไม้ ใช้ทำแยม ทำส้มจี๊ดแช่อิ่ม ส้มจี๊ดเชื่อม ส้มจี๊ดดอง ชาส้มจี๊ด ส่วนผลสุกนำมาคั้นทำน้ำพริก ส้มเกล่า เปลือกผลห่ามๆ นำมาจิ้มกับน้ำพริกรับประทาน หรือนำเปลือกไปดองเค็มเรียก “กิมจ๊อ” เปลือกผลมีน้ำมันหอมระเหยที่สามารถนำมาใช้เป็นส่วนประกอบสำคัญในการทำน้ำมันหอมระเหย นอกจากจะปลูกไม้กินผลแล้ว ยังสามารถปลูกเป็นไม้ประดับได้อีกด้วย วิธีทำชาส้มจี๊ด โดยให้เตรียมส้มจี๊ดสดประมาณ 5-8 ลูก และน้ำตาลกรวด 20 กรัม นำส้มจี๊ดมาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ ใส่ถ้วยชา ใส่น้ำตาลกรวดตามความต้องการ ชงในน้ำร้อนเดือนๆ ปิดฝาอบไว้ให้นาน จนมีกลิ่นหอมระเหยขึ้นมา ใช้ดื่มในขณะอุ่น

ลักษณะสมุนไพร :
ส้มจี๊ดเป็นไม้พุ่ม มีความสูงของต้นประมาณ 1.5-3 เมตร ตามกิ่งมีหนามแหลมคม ยาวประมาณ 1-3 เซนติเมตร ใบเป็นใบประกอบชนิดแบบลดรูปที่มีใบย่อยใบเดียว ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบแหลม มีขนาดกว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-7 เซนติเมตร แผ่นใบหนาเนียน ผิวใบเป็นมันสีเขียว มีหูใบขนาดเล็ก ออกดอกเป็นดอกเดี่ยว แต่มักออกรวมกันเป็นกลุ่มๆ ดอกเป็นสีขาวมีกลิ่นหอมแรง ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก กลีบดอกมี 5 กลีบ ร่วงได้ง่าย เมื่อดอกบานจะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2.5 เซนติเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้จำนวนมาก ผลมีลักษณะเหมือนผลส้มทั่วไป แต่จะมีขนาดเล็ก ส้มชนิดนี้เป็นส้มที่กินเปลือกผล ผลมีขนาดเล็กมีทั้งกลมและรี มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร ผิวผลบางเป็นสีเขียวและมีกลิ่นหอม เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีส้ม เนื้อในผลมีรสเปรี้ยวจัด ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 1-3 เมล็ด

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ผล และ เปลือกผล
สรรพคุณทางยา :

1. ผล แก้อาการไอ ยาขับเสมหะ แก้อาการเจ็บคอ ช่วยแก้เสียงแหบ ช่วยแก้ภูมิแพ้ที่สำแดงอาการทางลำคอ ทำให้ปอดชื้น มีเสมหะมาก เป็นหวัดหายยาก ช่วยหล่อลื่นปอด แก้อาการท้องอืด มีลมในท้อง ลมตีขึ้นเบื้องบนซึ่งทำให้คลื่นไส้อาเจียน
2. เปลือกผล ช่วยขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ช่วยในการย่อยอาหาร

วิธีการใช้ :                                     

1. แก้อาการไอ นำน้ำส้มคั้นใช้ผสมกับเกลือเล็กน้อยใช้จิบกินแก้อาการไอ
2. ยาขับเสมหะ นำน้ำในผลนำมาผสมกับเกลือเล็กน้อย ใช้กินเป็นยาขับเสมหะ
3. แก้อาการเจ็บคอ ช่วยแก้เสียงแหบ ช่วยแก้ภูมิแพ้ที่สำแดงอาการทางลำคอ นำผลใช้ดองกับเกลือและทำให้แห้ง ใช้อม
4. ทำให้ปอดชื้น มีเสมหะมาก เป็นหวัดหายยาก ช่วยหล่อลื่นปอด แก้อาการท้องอืด มีลมในท้อง ลมตีขึ้นเบื้องบนซึ่งทำให้คลื่นไส้อาเจียน นำผลมาคั้นน้ำ ดื่มรับประทาน
5. ช่วยขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ช่วยในการย่อยอาหาร นำเปลือกผลดิบใช้รับประทานเป็นสดๆ

ถิ่นกำเนิด :
ส้มจี๊ดเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันตก

.