ชื่อสมุนไพร : ทองพันชั่ง
ชื่อเรียกอื่นๆ : ทองคันชั่ง, หญ้ามันไก่, ทองพันคูลาย์(ภาคกลาง), ผกาอ็อมบก และ ต้นดอกข้าวเม่า(สุรินทร์)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Rhinacanthus nasutus  (L.) Kurz
ชื่อสามัญ : White crane flower
วงศ์ : ACANTHACEAE

ทองพันชั่งเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณโดดเด่นในด้านการรักษาโรคผิวหนัง กลากเกลื้อน และมีฤทธิ์ต้านเชื้อราบนผิวหนังหรือบนศีรษะ อีกทั้งยังใช้สำหรับลดการเกิดผมร่วง ช่วยให้ผมดกดำ และช่วยบำบัดโรคความดันโลหิตสูง รักษาโรคมะเร็ง รักษาโรคนิ่ว รักษาโรคเบาหวาน แก้เคล็ดขัดยอก แก้จุกเสียด แก้โรคผิวหนัง เป็นต้น อีกทั้งยังเป็นพืชสมุนไพรที่เจริญเติบโตได้ง่ายในดินทุกชนิด และขยายพันธุ์ง่ายด้วยการปักชัก จึงส่งผลให้ทองพันชั่งเป็นพืชสมุนไพรที่ใครต่อใครก็รู้จักกันเป็นอย่างดี 

ลักษณะสมุนไพร :

ทองพันชั่งเป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ทรงพุ่ม สูงประมาณ 1-2 เมตร ส่วนโคนของลำต้นเป็นเนื้อไม้เนื้อแข็ง กิ่งอ่อนและลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม ใบเป็นใบเดี่ยว ลักษณะใบเป็นรูปไข่ ขนาดยาว 4-6 เซนติเมตร กว้าง 2-3 เซนติเมตร โคนและปลายใบแหลม ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย ออกเรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบ กลีบดอกมีสีขาวเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาวประมาณ 2 เซนติเมตร ปลายกลีบแยกเป็น 2 กลีบ กลีบรองดอกมี 5 กลีบและมีขน ภายในดอกมีก้านเกสรสั้นติดอยู่ที่ปากท่อดอก ผลออกเป็นฝัก ลักษณะฝักยาวและมีขน ภายในฝักมีเมล็ด 4 เมล็ด ทองพันชั่งขยายพันธุ์ได้โดยการปักชำ ปลูกง่ายในดินทั่วๆไป แต่จะเจริญเติบโตได้ดีที่สุดที่ดินที่มีความชุ่มชื้นสูง จึงเป็นพันธุ์ไม้ที่ควรปลูกในฤดูฝน โดยมากมักพบได้ทั่วไปในประเทศเขตร้อน

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ใบสด, รากสด และ รากแห้ง
สรรพคุณทางยา :

1. ราก รักษาโรคผิวหนัง แก้ผื่นคันเรื้อรัง แก้กลากเกลื้อน รักษาโรคมะเร็ง ดับพิษไข้ และแก้พิษงู
2. ต้น ช่วยบำรุงร่างกาย และรักษาโรคผมร่วง
3. ใบ ช่วยดับพิษไข้ แก้กลากเกลื้อน แก้ผื่นคัน แก้โรคไขข้ออักเสบ รักษาโรคผิวหนัง รักษาโรคเบาหวาน รักษาโรคความดันโลหิตสูง แก้ผมร่วง ช่วยถอนพิษ แก้อักเสบ รักษาโรคริดสีดวงทวาร ฆ่าพยาธิ ช่วยบำรุงธาตุ บำรุงร่างกาย แก้ปัสสาวะขัด และช่วยระบบกระเพาะอาหารทำงานดีขึ้น
4. ทั้งต้น รักษาโรคผิวหนัง แก้กลากเกลื้อน แก้ผดผื่นคัน แก้น้ำเหลืองเสีย และแก้อาการปัสสาวะผิดปกติ

วิธีการใช้ :

1. ลดผมร่วง ทำให้ผมดกดำ ขจัดเชื้อราและแบคทีเรียที่รากผม ตำใบสดที่มีอายุไม่อ่อนหรือแก่จนเกินไปให้ละเอียด แล้วผสมกับน้ำสะอาด หมักไว้บริเวณศีรษะแล้วล้างออก ทำต่อเนื่องอย่างน้อย 15–30 วัน จะเห็นผล
2. รักษาโรคกลากหรือโรคผิวหนัง ตำใบสดให้ละเอียดผสมกับน้ำมันก๊าซ ทาบริเวณผิวหนังที่มีอาการ วันละ 1 ครั้ง หรือตำราก 6-7 ราก ผสมกับหัวไม้ขีดไฟ 1/2 กล่อง ให้ละเอียด เติมน้ำมันใส่ผมหรือวาสลินเล็กน้อยเพื่อป้องกันไม่ให้ยาแห้ง ทาบริเวณผิวหนังบ่อยๆ
3. รักษาโรคเบาหวาน ใช้ใบทองพันชั่งตากแห้ง บดเป็นผงละเอียดรวมกับสมุนไพรอื่นๆ ได้แก่ ใบชุมเห็ดไทย เมล็ดพริก ไทยร่อน ต้นเหงือกปลาหมอ จากนั้นผสมกับน้ำผึ้งแล้วปั้นเป็นยาลูกกลอน รับประทานหลังอาหารครั้งละ 5 เม็ด ทุกวันเช้าและเย็น นานประมาณ 1 เดือน ระดับน้ำตาลในเลือดจะต่อยๆลดลง
4. รักษาโรคมะเร็ง ใช้รากมาต้มน้ำ ดื่มรับประทาน
5. รักษาโรคไต นำใบมาตากแดดจนแห้ง แล้วนำมาคั่วให้หอม ชงดื่มกับน้ำร้อนหรือน้ำชา
6. ขับปัสสาวะ นำใบสดหรือใบที่ผ่านการคั่วจนแห้ง ชงน้ำดื่มรับประทาน
7. ดับพิษไข้ รักษาโรคผิวหนัง รักษาโรคริดสีดวงทวารหนัก แก้ไข้ข้ออักเสบ แก้ไอเป็นเลือดฆ่าพยาธิ และบำรุงร่างกาย ต้มใบหรือรากประมาณ 1 กำมือ ดื่มรับประทานทุกวัน เช้า-เย็น

ถิ่นกำเนิด :
ทองพันชั่งเป็นพืชสมุนไพรที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดียหรือมาเลเซีย

.