สมอไทย

ชื่อสมุนไพร : สมอไทย
ชื่อเรียกอื่นๆ : มาแน่ (กะเหรี่ยงเชียงใหม่), สมออัพยา (ภาคกลาง) และ หมากแน่ะ (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Terminalia chebula Retz. var. chebula
ชื่อสามัญ : Myrobalan Wood
วงศ์ : COMBRETACEAE

สมอไทยเป็นสมุนไพรที่หมอพื้นบ้านนำมาใช้ประโยชน์ในการดูแลสุขภาพ โดยมีสรรพคุณรักษาได้สารพัดโรคและที่สำคัญมันมีความพิเศษกว่าสมุนไพรชนิดอื่นคือเป็นสมุนไพรที่มีเกือบทุกรส ได้แก่ รสเปรี้ยว หวาน ฝาด ขมเผ็ด แถมยังมีรสเค็มด้วย แต่สรรพคุณเด่นของสมอไทยนั้นคงหนีไม่พ้นกับการรักษาโรคมะเร็ง ซึ่งจากการวิจัยและทดลองแล้วพบว่า ลูกสมอไทยมีสารสำคัญที่เป็นสารสกัดเดียวกับที่พบในพืชสกุล Terminalia จะมีฤทธิ์ไปยับยั้งการเกิดอนุมูลอิสระได้ถึง 92% ส่งผลทำให้เซลล์มะเร็งตายทันที จึงยืนยันได้ว่า การรับประทานสมอไทยสามารถช่วยลดอัตราเสี่ยงในการเกิดมะเร็งได้ไม่มากก็น้อยเลยทีเดียวซึ่งสอดคล้องกับการรับรองจากคณะแพทย์ศาสตร์ของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ว่า สมอไทยมีฤทธิ์ในการยับยั้งและสามารถทำลายเซลล์มะเร็งได้อย่างมีประสิทธิภาพ และหากนำสมอไทยมาใช้ร่วมกับสมอพิเพก และมะข้ามป้อมที่รวมเรียกว่า “ตรีผลายา” แล้วนั้นจะยิ่งเพิ่มประสิทธิภาพในการฆ่าเซลล์มะเร็งได้ดียิ่งขึ้น จึงเป็นที่มาของวงการแพทย์แผนไทยและแพทย์อายุรเวทอินเดียนำมาทำเป็นตำรับยาในรูปแบบยาเม็ดแคปซูล หรือเครื่องดื่มสมุนไพร ทั้งนี้ยังมีสารอาหารจำพวกแทนนินสามารถใช้แก้อาการจุกเสียด ช่วยเจริญอาหาร ขับน้ำเหลืองเสีย นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาภายนอกได้ดีอีกด้วย

 

ลักษณะสมุนไพร :
สมอไทยเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ที่ผลัดใบ ลำต้นตรงและค่อนข้างสูงประมาณ 15-25 เมตร เปลือกค่อนข้างหนาและขรุขระมีสีน้ำตาลแก่ค่อนข้างดำแตกปริเป็นร่องลึกไปตามยาว เปลือกในสีน้ำตาลแดง ตามกิ่งและยอดอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดง ใบเป็นชนิดใบเดี่ยวรูปทรงรีหรือรูปไข่อยู่ตรงข้ามกันหรือเยื้องกันเล็กน้อย มีความกว้าง 10-13 ซม. และความยาว 18-28 ซม. โคนใบโค้งมนและเบี้ยวเล็กน้อย บริเวณขอบใบปลายเป็นติ่งแหลม เนื้อใบค่อนข้างหนา หลังใบมีสีเขียวเข้มและมีขนสีขาวปกคลุม ด้านท้องใบสีจางคลุมด้วยขนสีน้ำตาลอ่อนนุ่ม ขอบใบเรียบ ก้านใบยาว 2-2.5 ซม. ดอกสีขาวหรือเหลืองอ่อนมีขนาดเล็กออกรวมกันเป็นช่อยาว ๆ มีกลิ่นหอม กลีบฐานดอกมี 5 กลีบ ไม่มีกลีบดอก เกสรตัวผู้มี 10 อัน เรียงตัวเป็นสองแถวล้อมรอบรังไข่ รังไข่รูปไข่เกลี้ยง ๆ ภายในมีช่องเดียว และมีไข่อ่อน หลอดท่อรังไข่มีหลอดเดียว ผลเป็นผลสดรูปทรงป้อมหรือรูปกระสวย มีเนื้อเยื่อหนาหุ้มเมล็ดซึ่งมีเมล็ดเดียวแข็ง ๆ ผลโตขนาด 2-3 ซม. และความยาว 3-4 ซม. มีพูหรือเหลี่ยมตามยาวตัวผล 5 พู ผลแก่สีเขียวอมเหลือง แต่พอแห้งจะเปลี่ยนเป็นสีดำ

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ผลอ่อน, ผลแก่, เปลือก และ ใบ
สรรพคุณทางยา :

1. ผลอ่อน รักษาโรคมะเร็ง มีฤทธิ์เป็นยาระบาย ถ่ายเสมหะ ลดไข้ ขับลมในลำไส้
2. ผลแก่ มีฤทธิ์เป็นยาฝาดสมาน แก้ท้องเดิน ช่วยแก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ตามข้อ แก้อาการอ่อนเพลีย
3. เปลือก เป็นยาขับปัสสาวะ บำรุงหัวใจ ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย
4. ใบ เป็นยาสมานแผล เป็นยาบำรุงถุงน้ำดี

 

วิธีการใช้ :

1. รักษาโรคมะเร็ง มีฤทธิ์เป็นยาระบาย ถ่ายเสมหะ ลดไข้ ขับลมในลำไส้ นำผลอ่อนมารับประทานสดๆ หรือนำมาประกอบเมนูอาหารต่างๆ
2. มีฤทธิ์เป็นยาฝาดสมาน แก้ท้องเดิน ช่วยแก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ตามข้อ แก้อาการอ่อนเพลีย นำสมอไทยแก่ 1 ลูก มาแช่ในน้ำ 1 แก้ว เป็นระยะเวลา 1 คืน ดื่มกินทั้งน้ำและเนื้อ หรือนำมารับประทานเป็นผักจิ้มน้ำพริก
3. เป็นยาขับปัสสาวะ บำรุงหัวใจ ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย นำเปลือกมาต้มกับน้ำ ดื่มรับประทานน้ำต้มเปลือก
4. เป็นยาสมานแผล เป็นยาบำรุงถุงน้ำดี นำใบมาตำแล้วนำไปพอกบริเวณที่เป็นแผล หรือนำใบมาต้มดื่มรับประทานน้ำต้มใบเป็นยาบำรุงถุงน้ำดี

 

ถิ่นกำเนิด :
สมอไทยเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในแถบเอเชียตอนใต้

 

.