ปอกระเจา
ชื่อสมุนไพร : ปอกระเจา
ชื่อเรียกอื่นๆ : ปอเส้ง, เส้ง (ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ), กาเจา, กระเจา, ประกระเจาฝักกลม (ภาคกลาง), และ ปอ (ภาคตะวันออกเฉียงใต้)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Corchorus capsularis Linn.
ชื่อสามัญ : Jute, Nalta Jute, Tossa Jute, White Jute และ Jew’s Mallow
วงศ์ : TILIACEAE
ปอกระเจาเป็นเป็นพรรณไม้ที่ในประเทศไทยพบขึ้นที่จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย กาญจนบุรี ปราจีนบุรี ชลบุรี อ่างทอง กรุงเทพฯ พังงา โดยมักขึ้นตามบริเวณที่ชื้นแฉะ ทนทานน้ำท่วมได้ดี เส้นใยจากเปลือกต้นเมื่อลอกออกมาแล้วจะเรียกว่า “ปอ” สามารถนำไปใช้ทอกระสอบเพื่อใส่ผลิตผลทางการเกษตรได้ เช่น ข้าวสาร ข้าวโพด น้ำตาล หรือนำมาใช้ทอเป็นผ้า พรม ทำเยื่อกระดาษ ทำเชือก เป็นต้น นอกจากนี้ลำต้นและแกนปอยังสามารถนำไปผลิตเป็นเยื่อกระดาษ ตลอดจนไม้เนื้อเบาได้ดีอีกด้วย แต่ยังคงมีข้อจำกัดในเรื่องของตลาดและการแข่งขันกับพืชชนิดอื่น เมล็ดมีสารพิษ และมีความเป็นพิษต่อสุนัข จึงมีการนำเมล็ดไปใช้เป็นยาเบื่อสุนัข ซึ่งสมุนไพรปอกระเจามีฤทธิ์กระตุ้นหัวใจ ลดความดันโลหิต ลดระดับน้ำตาลในเลือด ต้านเชื้อรา และฆ่าแมลง
ลักษณะสมุนไพร :
ปอกระเจาเป็นพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็ก อายุได้ 1 ปี มีความสูงได้ประมาณ 1 เมตร ลำต้นเป็นสีเขียวอ่อนหรือแดงเข้ม แตกกิ่งก้านสาขาเป็นพุ่ม เป็นไม้เนื้ออ่อน มีระบบรากเป็นแบบรากแก้ว ที่ประกอบไปด้วยรากแก้วและรากแขนง ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปยาวเรียว ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย แผ่นใบอ่อนบาง ที่โคนใบมีเส้นเล็กๆ สีแดงอยู่ 2 เส้น ออกดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุกประมาณ 2-3 ดอก โดยจะออกบริเวณระหว่างซอกใบกับกิ่ง ดอกเป็นสีเหลืองมีขนาดเล็ก ออกดอกและติดผลในช่วงประมาณเดือนตุลาคมถึงเดือนธันวาคม ผลแบบแคปซูล ลักษณะของผลเป็นรูปค่อนข้างกลม เป็นพู 5 พู ผิวผลขรุขระไม่เรียบเกลี้ยง ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร เมื่อผลแก่เต็มที่ผลจะอ้าหรือแตกออกเป็นซีก ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กสีน้ำตาลอยู่เป็นจำนวนมาก เมล็ดเป็นรูปไข่มี 4-5 เหลี่ยม ด้านหนึ่งค่อนข้างเว้า มีสีน้ำตาล
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก, ใบ, ผล และ เมล็ด
สรรพคุณทางยา :
- ราก กระตุ้นหัวใจ แก้โรคท้องเดิน
- ใบ ยาบำรุง ช่วยบำรุงธาตุ และช่วยเจริญอาหาร ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด และความดันโลหิต แก้ร้อนใน ทำให้เลือดเย็น แก้อาการเจ็บคอ แก้ไข้ ยาแก้ไอ ช่วยรักษาโรคบิด หรืออาการท้องเสียที่เกิดจากเชื้อบิดที่ไม่รุนแรง ยาระบาย แก้อุจจาระเป็นเลือด ขับลม ขับปัสสาวะ ช่วยแก้โรคหนองใน แก้ตับพิการ รักษาแผล ยาระงับพิษ ใช้เป็นยาพอกแก้พิษ แก้บวม ทาแก้ผิวหน้าแดงบวม แก้พาปลาปักเป้า
- ผล กระตุ้นหัวใจ แก้โรคท้องเดิน รักษาโรคหายใจไม่สะดวก
- เมล็ด แก้ท้องร่วง ยาระบาย
วิธีการใช้ :
- กระตุ้นหัวใจ แก้โรคท้องเดิน นำรากมาต้มกับน้ำ ต้มรับประทาน
- ยาบำรุง ช่วยบำรุงธาตุ และช่วยเจริญอาหาร แก้ไอ ช่วยรักษาโรคบิด หรืออาการท้องเสียที่เกิดจากเชื้อบิดที่ไม่รุนแรง ยาระบาย ช่วยแก้อุจจาระเป็นเลือด ขับลม ขับปัสสาวะ ช่วยแก้โรคหนองใน แก้ตับพิการ รักษาแผล ยาระงับพิษ ใช้เป็นยาพอกแก้พิษ แก้บวม ทาแก้ผิวหน้าแดงบวม แก้พาปลาปักเป้า นำใบแห้งนำมาบดให้เป็นผงละเอียด แล้วนำมาชงหรือนำมาละลายในน้ำกิน
- ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด และความดันโลหิต นำใบมาลวกกับน้ำร้อน นำมาผัดกับกระเทียม พริกไทย รับประทานกับข้าวต้มหรือข้าวสวย หรือใช้ใบที่ตากจนแห้งแล้วประมาณ 1 กำมือ ชงกับน้ำร้อน (แช่นาน 5-10 นาที) นำมาดื่มแทนน้ำทั้งวัน
- แก้ร้อนใน ทำให้เลือดเย็น แก้อาการเจ็บคอ แก้ไข้ นำใบแห้งนำมาบดให้เป็นผงละเอียด แล้วนำมาชงกับน้ำกิน
- กระตุ้นหัวใจ แก้โรคท้องเดิน รักษาโรคหายใจไม่สะดวก นำผลมาต้มกับน้ำ ต้มรับประทาน
- แก้ท้องร่วง ยาระบาย นำเมล็ดมาต้มกับน้ำ ต้มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
ปอกระเจาเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย จีน ญี่ปุ่น พม่า เวียดนาม มลายูภาคใต้ อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์
.
