ขลู่
ชื่อสมุนไพร : ขลู่
ชื่อเรียกอื่นๆ : ขี้ป้าน (แม่ฮ่องสอน), หนาดวัว, หนาดงัว, หนวดงั่ว, หนวดงิ้ว (อุดรธานี), เพี้ยฟาน (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ), ขลู, คลู (ภาคใต้), หลวนซี (จีนกลาง) และ หล่วงไซ (แต้จิ๋ว)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pluchea indica (L.) Less.
ชื่อสามัญ : Indian Marsh Fleabane
วงศ์ : ASTERACEAE
ขลู่เป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่งที่ชอบชอบดินเค็มมีน้ำขังตามหนองน้ำ มักขึ้นตามที่ลุ่มชื้นแฉะ ตามริมห้วยหนอง หรือตามหาดทราย ด้านหลังป่าชายเลน ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ด และวิธีการปักชำ ด้วยการตัดลำต้นชำลงดิน แล้วรดน้ำให้ชุ่ม สามารถปลูกขึ้นได้ง่ายและไม่ต้องการการดูแลรักษามาก ถือเป็นพืชที่รับประทานได้ ใบนำไปลวกจิ้มน้ำพริก หรือใส่ในแกงคั่ว นอกจากนั้น ยังนำใบไปตากแห้ง ใช้ทำชา ดื่มแก้กระหายน้ำ ช่วยลดน้ำหนัก ยอดอ่อนรับประทานเป็นผักจิ้มน้ำพริก หรือกินกับน้ำแกง ดอกนำไปยำกับเนื้อสัตว์ต่างๆ อีกทั้งใบเมื่อนำมาผึ่งให้แห้งะมีกลิ่นหอมคล้ายกลิ่นน้ำผึ้ง นำมาใช้ต้มกับน้ำดื่มหรือชงแทนชา จะช่วยลดน้ำหนักได้ และใบสดแก่นำมาตำผสมกับเกลือใช้กินรักษากลิ่นปาก และช่วยระงับกลิ่นตัว
ลักษณะสมุนไพร :
ขลู่เป็นไม้พุ่มขึ้นเป็นกอ แตกกิ่งก้านสาขามาก ลำต้นสูงประมาณ 0.5 – 2.5 เมตร ใบมีลักษณะค่อนข้างเรียบรูปไข่กลับ กว้างประมาณ 1-5 เซนติเมตรและยาว 2.5-10 เซนติเมตร ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อย โดยรอบมีขนขาวๆปกคลุม ก้านใบสั้นมาก เนื้อใบบาง แผ่นใบเรียบเป็นมัน ใบค่อนข้างแข็งและเปราะ ใบมีกลิ่นหอมฉุน ช่อดอกงอกออกมาจากด้านบนและซอกของใบ กลีบดอกสีม่วง ส่วนของดอกสีม่วงหรือม่วงอ่อน ประกอบด้วยดอกย่อยจำนวนมาก มีทั้งดอกตัวผู้และดอกตัวเมีย ผลแห้งเมล็ดล่อน รูปทรงกระบอกเป็นสันเหลี่ยม 10 สัน ระยางค์มีน้อย สีขาว ยาวประมาณ 4 มิลลิเมตร ลำต้นกลมสีน้ำตาลแดง หรือเขียว ลำต้นและกิ่งก้านมีขนละเอียดปกคลุม เมล็ดมีลักษณะเป็นฝอยเล็กๆ เมื่อแก่จะปลิวไปตามลม
ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ทั้งต้นสด, ทั้งต้นแห้ง, เปลือก, ใบ, เมล็ด และ ดอก
สรรพคุณทางยา :
- ทั้งต้นสดหรือแห้ง ขับปัสสาวะ แก้โรคนิ่วในไต แก้ปัสสาวะพิการ แก้วัณโรคที่ต่อมน้ำเหลือง ช่วยย่อย แก้ริดสีดวงทวารหนัก ริดสีดวงจมูก
- เปลือก แก้ริดสีดวงทวาร ริดสีดวงจมูก แก้กระษัย เป็นยาอายุวัฒนะ
- ใบ ลดน้ำหนัก แก้ปวดเมื่อย ขับระดูขาว แก้แผลอักเสบ และต้มน้ำอาบบำรุงประสาท สำหรับแก้แผลอักเสบ อาจใช้ใบสดตำพอก บริเวณที่เป็น แก้ริดสีดวงทวาร ยาอายุวัฒนะ ฝาดสมาน แก้บิด แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้แผลอักเสบ
- เมล็ด แก้ริดสีดวงทวาร ริดสีดวงจมูก แก้กระษัย เป็นยาอายุวัฒนะ
- ดอก แก้โรคนิ่ว
วิธีการใช้ :
- ขับปัสสาวะ แก้โรคนิ่วในไต แก้ปัสสาวะพิการ แก้วัณโรคที่ต่อมน้ำเหลือง ช่วยย่อย แก้ริดสีดวงทวารหนัก ริดสีดวงจมูก นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- แก้ริดสีดวงทวาร ริดสีดวงจมูก แก้กระษัย เป็นยาอายุวัฒนะ นำเปลือกมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- ลดน้ำหนัก แก้ปวดเมื่อย ขับระดูขาว แก้แผลอักเสบ และต้มน้ำอาบบำรุงประสาท สำหรับแก้แผลอักเสบ อาจใช้ใบสดตำพอก บริเวณที่เป็น แก้ริดสีดวงทวาร ยาอายุวัฒนะ ฝาดสมาน แก้บิด แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้แผลอักเสบ นำใบมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- แก้ริดสีดวงทวาร ริดสีดวงจมูก แก้กระษัย เป็นยาอายุวัฒนะ นำเมล็ดมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
- แก้โรคนิ่ว นำดอกมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
ถิ่นกำเนิด :
ขลู่เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย มาเลเซีย จีน และ ฟิลิปินส์
.
